مواجهه با مسئله فعل الهي در طبيعت: برتري ديدگاه نوخاسته گرايانه بر ديدگاه هاي توميستي و كوانتمي

سؤال اصلي در موضوع فعل الهي در طبيعت، چگونگي ارتباط خداوند به عنوان امر غيرمادي و متعالي با طبيعت به عنوان امر مادي است. در دوره معاصر، عده‌اي با تكيه بر مباني متافيزيكي و الهياتي توماس آكويناس و عده‌اي با توسل به عدم موجبيت كوانتمي، به عنوان دو جريان غالب، در صدد پاسخ‌گويي به اين مسئله بوده‌اند. دسته سومي در سال‌هاي اخير بر مبناي نوخاسته‌گرايي به اين مسئله پرداخته‌اند. نوخاسته‌گرايان سعي كرده‌اند به مسئلۀ فعل الهي بر اساس يك نظريۀ جديد در عليت پاسخ دهند. اين نظريه عليت را در روابط ميان اشياء طبيعي كه علوم جديد به آنها مي‌پردازند جستجو مي‌كند. ويژگي ديگر ديدگاه نوخاسته‌گرايان نگرشي بر مبناي وحدت جوهري و يكپارچگي جهان است كه ضمن طرد دوگانه‌انگاري جوهري در دامن فيزيكاليسم نيز نمي‌افتد. در اين مقاله، در كنار تشريح رويكرد نوخاسته‌گرايان، استدلال مي‌شود كه اين ديدگاه، نسبت به دو ديدگاه رقيب، قدرت تبييني بيشتري براي حل مسئلۀ فعل الهي در طبيعت دارد. استدلال اصلي در تبيين مزيت آن نسبت به ديدگاه كوانتمي اين است كه نوخاسته‌گرايي به دليل ابتنا بر متافيزيك علم، پاسخ موقتي ارائه نمي‌كند و با تغيير نظريات علمي نقض نمي‌شود. در مواجهه با نگاه توميستي، مهم‌ترين مزيت نوخاسته‌گرايي تحليل دقيق‌تر قوانين طبيعت بر مبناي متافيزيك علوم جديد است. در عين حال به خود اين ديدگاه نقدهايي به ويژه به دليل اخذ الهيات پننتئيستي وارد است.