چيستي و امكان كلام وجودي

در علم كلام دو رويكرد از يكديگر قابل تفكيك‌اند: رويكرد مابعدالطبيعي كه محصول تفكر انتزاعي و مفهومي در باب خدا و معتقدات ديني است و رويكرد وجودي كه مبتني بر تفكر انضمامي دربارۀ اين امور است. بر اين اساس، پرسش اصلي نوشتار حاضر اين است كه آيا كلام اسلامي مي‌تواند از ظرفيت رويكرد وجودي در فهم، تفسير و تبيين اعتقادات ديني بهره گيرد يا نه. مبناي كلام وجودي در تفكر اسلامي اين است كه در قرآن و حديث، تعاببير و مضامين فراواني به چشم مي‌خورند كه بيشتر با رويكرد وجودي متناسب‌اند تا رويكرد مابعدالطبيعي. در اين صورت، به نظر مي‌رسد كه مي‌توان از چيستي و امكان كلام وجودي در تفكر اسلامي سخن گفت. در جهان غرب، الهيات اگزيستانس عملاً در قرن بيستم تحقق يافته است؛ اما در عالَم اسلام، كلام وجودي، هرچند امري ممكن به نظر مي‌رسد، ليكن تا كنون تحقق نيافته است. نوشتار حاضر به مباحثي همچون چيستي، مختصات و روش كلام وجودي، تفاوت آن با دانش‌هاي مشابه، تعابير و مضامين آن، عوامل مقوّم و عوامل مؤثر آن، امكان و فرآيند تحقق آن، و نهايتاً كارآمدي و اثربخشي آن پرداخته است. روش تحقيق، از حيث گردآوري داده‌ها، كتابخانه‌اي و از حيث ماهيتْ عقلي فلسفي است.