رويكرد شيخ صدوق و شيخ مفيد درباره اعتبار اخبار آحاد ضعيف در حوزۀ اعتقاديات

اعتبار اخبار آحاد در اعتقاديات از بحث برانگيزترين مسائل در ميان عالمان در حوزۀ معرفت ديني است. حجيّت اين قبيل اخبار در نگاه اصولي با دو مشكل اساسي روبروست: عدم كاشفيّت ذاتي در روايات آحاد كه اين دسته روايات را در مقابل متواترات در طبقۀ ظنون قرار مي دهد و فقدان اثر عملي در عقايد. پژوهش حاضر كه با بهره‌مندي از روش توصيفي تحليلي انجام شده، در پي بررسي عوامل رويكرد اختلافي شيخ صدوق و شيخ مفيد، پيرامون عمل برپايۀ خبرهاي واحد ظنّي (ثقه)، در حوزۀ اعتقاديات است كه در ظاهريكي به حجيّت اين گونه خبرباور دارد و ديگري هيچگونه اعتباري براي آن قائل نيست. در اين راستا برخي عوامل، زمينه‌ساز تفاوت رويكرد شيخين در رويارويي با حديث آحاد و در پي آن حديث ضعيف و اعتبار آنها محسوب مي شود: 1. شيخ صدوق به مستنداتي در باب مفهوم و مصاديق خبر آحاد دست يافته كه بر شيخ مفيد، مجهول مانده است. 2. شيخ مفيد نيز براي اخبار آحاد، اعتبار قائل بوده، مگر اخبارآحادي كه از سوي عامّه وضع شده بود. 3. شيخ صدوق نظير متكلّمان شيعي زمان خود خبر واحد را علم آور نمي دانسته و اعتقادي به خبر آحاد نداشته است. 4. يكي از مفاهيم خبر آحاد ثقه، خبر ضعيف است و اين مفهوم در منظر شيخين به سبب قرائن مورد توجه شيخين متفاوت بوده و بديهي است، اين رويكرد اختلافي در مفهوم حديث ضعيف در پذيرش اعتبار و يا عدم اعتبار خبر آحاد از سوي ايشان تأثير گذار خواهد بود.