بررسي پاسخ جوانه‌زني بذرهاي زوال يافته گياه چيا (Salvia hispanica) به سطوح مختلف شوري با استفاده از سه مدل

مقدمه: جوانه‌زني و سبز شدن گياهچه علاوه بر اينكه وابسته به ژنتيك هر گونه است، تحت تأثير عوامل محيطي نيز قرار مي‌گيرند. از جمله اين عوامل مي‌توان به تغذيه و ژنتيك گياه مادري، مرحله رسيدگي بذر در زمان برداشت و همچنين عوامل محيطي همچون دما، شوري، خشكي و وضعيت حاصلخيزي خاك اشاره كرد. بنيه بذر نيز به عنوان اولين جزء از كيفيت بذر تحت تأثير پيري در طي انبارداري كاهش مي‌يابد. هدف از اين مطالعه ارزيابي واكنش جوانه‌زني بذرهاي زوال يافته گياه چيا در دامنه‌هاي شوري مختلف مي‌باشد.مواد و روش‌ها: آزمايش به صورت فاكتوريل دو عاملي شامل بذر پيري تسريع يافته در پنج سطح (صفر، 24، 48، 72 و 96 ساعت) و تنش شوري در شش سطح (صفر، 50، 100، 150، 200 و 250 ميلي‌مولار) در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در آزمايشگاه تكنولوژي بذر دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان در سال 1398 اجرا گرديد.يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس نشان‌دهنده اثر معني‌دار سطوح مختلف پيري تسريع يافته بذر و شوري و همچنين اثر متقابل آن‌ها بر تمام صفات اندازه‌گيري شده بود. با استفاده از سه تابع سيگموييدي (لجستيك، گامپرتز و سيگموييد) و دو تابع چندجمله‌اي (درجه 2 و 3) و با كمك معيارهاي سنجش مدل نظير ضريب دقت اندازه‌گيري، ريشه ميانگين مربعات خطا و شاخص آيكائيك تصحيح شده الگوي مناسب جوانه‌زني بذرهاي زوال يافته اين گياه در پاسخ به سطوح مختلف شوري تعيين گرديد. نتايج نشان داد كه در سطوح مختلف زوال توانايي مدل‌ها در توصيف پاسخ بذر چيا به سطوح شوري متفاوت بود. به گونه‌اي كه در شرايط بدون زوال و تيمار 72 ساعت پيري تسريع يافته بذر مدل سيگموئيد و در ساير سطوح تيمار پيري بذر، مدل گامپرتز بهترين برازش را در توصيف جوانه‌زني نهايي داشتند. بر اساس مدل سيگموئيد كاهش 50 درصد جوانه‌زني نهايي در سطوح پيري صفر و 72 ساعت به ترتيب در غلظت‌هاي 171.1 و 76.9 ميلي‌مولار و بر اساس مدل گامپرتز كاهش 50 درصد جوانه‌زني نهايي در سطوح پيري 24 و 48 ساعت به ترتيب در غلظت‌هاي 163.8 و 129.6 ميلي‌مولار حاصل شد. نتايج حاصل از برازش مدل‌هاي پلي نوميال نيز نشان داد كه مدل كيوبيك توصيف مناسب‌تري براي صفات مورد مطالعه همچون بنيه بذر ارائه مي‌دهد.نتيجه‌گيري: جوانه‌زني بذر گياه چيا نسبت به تنش شوري و پيري تسريع يافته بذر حساسيت نشان مي‌دهد. در شرايط عدم اعمال تيمار زوال، بذرهاي چيا تا غلظت 200 ميلي‌مولار مقاومت نشان داده و قادر به جوانه‌زني بودند؛ اما با افزايش سطح زوال، ميزان جوانه‌زني در تمام سطوح تنش شوري به تدريج كاهش يافت به گونه‌اي كه در تيمار 96 ساعت پيري، جوانه‌زني گياه در سطوح بالاتر از 150 ميلي‌مولار متوقف گرديد.