معناشناسي شناختي تكواژ «گاه» از منظر فرضيۀ ستيز و سازش معنايي

هدف از انجام اين پژوهش بررسي دقيق تكواژ «گاه» به منظور برشمردن مفاهيم اصلي موجود در آن و كشف ساز‌و‌كار تبديل اين مفاهيم از ديدگاه معناشناسي شناختي و در چهارچوب فرضيۀ ستيز و سازش معنايي تالمي است. براي اين منظور تمامي كاربست‌هاي اين تكواژ در فارسي معاصر را از مداخل مربوطه در فرهنگ فارسي دو جلدي صدري افشار و همكاران (1388) استخراج نموده و به بررسي و تحليل تك‌تك آن‌ها به روشي تحليلي پژوهشي و از منظر كيفيِ مطرح‌شده در چهارچوب نظري معرفي‌شده پرداختيم. بدين صورت كه پس از ماهيت‌شناسي طبقات باز و بسته و ايجاد تناظر بين مفاهيم آن‌ها و انواع كاربست‌هاي تكواژ «گاه» و اثبات تبعيت نكردن اين تكواژ از يك الگوي ثابت در تعلق به طبقۀ باز يا بسته و به دنبال آن، بازنمودن فرضيۀ ستيز و سازش معنايي ذيل ارائۀ يك سري فرايندهاي شناختي تحت عناوين دگرديسي، امتزاج، مجاورت تقابلي، دستگرداني و انسداد و زيرمجموعه‌هاي دقيق آن‌ها، پيكرۀ پژوهش را در بوتۀ محك اين معيارها گذارديم تا مشخص شود تكواژ «گاه» با چه تكواژهايي، طي چه فرايندهايي و با چه كاركردي تركيب مي‌شود و محصول نهايي آن اولاً خروجي كدام فرايند شناختي است و دوماً چه حوزۀ مفهومي را شامل مي‌شود. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده مفهوم پايگي در «گاه»، زمان تشخيص داده شد و فرايند شناختي كه از طريق آن اين مفهوم به مفهوم «مكان» تبديل مي‌گردد به‌عنوان دستاوردي جديد در اين حوزه ذيل عنوان «جايگزيني يك مؤلفه از ويژگي‌هاي عرضي يك طبقۀ باز با كل مفهوم پايگي يك طبقۀ پيوستاري (باز/ بسته)» به دست داده شد. همچنين علت اين تشكيك در ماهيت «گاه» نيز فرايند شناختي ديگري تحت عنوان «شي‌ء‌انگاري» شناسايي گرديد. بعلاوه مطابق آنچه در بررسي داده‌ها به دست آورديم خروجي تركيبات «گاه» از 4 حالت مكان اجراي فرايند، مكان اثر اجراي فرايند، مكان قرار گرفتن يك شيء (چيز)/جِرم و مكان قرار گرفتن اثر/جهت/امتداد يك شيء خارج نبود كه البته در مواردي نيز تلفيقي ظاهر شده بودند.