بازنگري ساخت هجايي در زبان كردي مركزي

پژوهش حاضر با بررسي واجي ساخت هجا در زبان كردي مركزي (سوراني) و مطابقت آن با ديدگاه هايي كه بر اساس نظام نوشتاري، زبان كردي را داراي ساخت هاي هجايي CGVCC، CCVC و CCVCCC (به ترتيب بسامد در مطالعات پيشين) مي دانند، حضور واكه نرم افراشته پيشين/ I/ در زيرساخت واجي و يا درج در طي مراحل اشتقاق در گذر به روساخت آوايي را مورد سنجش قرار مي دهد. بدين منظور هم از شواهد درون زباني و هم برون زباني بهره گرفته مي شود. علاوه بر پيكره اي صوتي از گويشوران مريوان و سليمانيه، شم زباني گويشوران با پرسشنامه هايي درباره تعيين هجاهاي يك واژه سنجيده شده و داده هاي اصلي اين پژوهش را تشكيل مي دهند. شم زباني گويشوران در كنار شواهدي از تغييرات واكه در واژه هاي هم خانواده و وام واژه ها، داده هاي درزماني تغيير واكه ها، قواعد واجي با حوزه عملكرد هجا، سلسله مراتب رسايي و انتخاب رساترين عنصر در مركز هجا و نيز انتخاب ديگر عناصر همخواني به عنوان آغازه يا پايانه، شواهدي هستند كه در كنار شواهد آكوستيكي كه بيشتر جنبه آوايي دارد، ساخت هجايي زيرساختي در زبان كردي مركزي را تبيين مي كنند. مولفه هاي اصلي واج شناسي زايشي از قبيل ارجاع به بازنمايي هاي دوگانه زيرساختي و روساختي و قواعد واجي مرتبط در اشتقاق به‌صورت آوايي در كنار قواعد واج آرايي بر توزيع عناصر سازنده ساخت هجايي در تبيين اين ساخت مورد استفاده قرار گرفته و مباني نظري پژوهش را تشكيل مي دهند. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه از دو فرضيه رقيب براي حضور واكه /I‌/ در روساخت: ۱) حضور در زيرساخت واجي و نگاشت پايا به روساخت؛ ۲) عدم حضور در بازنمايي واجي و ظهور در بازنمايي آوايي تحت تأثير قاعده درج واكه، در چارچوب استدلال هاي واج شناختي فرضيه اول به اثبات مي رسد. با پذيرش حضور اين واكه در زيرساخت واجي و عدم تفاوت بين غلت و ديگر همخوان ها در جايگاه دوم خوشه آغازه، خوشه آغازين تشكيل نمي شود و ساخت هجايي در زبان كردي مركزي همانند زبان فارسي معيار به ساخت CV(C)(C) تقليل مي يابد. تنها در روساخت آوايي و به علت محل توليد مشترك غلت و واكه‌ افراشته پيش از خود، واكه حذف و توالي همخوانغلت، خوشه آغازين مي سازد.