نظريه خودگروي‌ اخلاقي از ديدگاه قرآن

از پرسش‎هاي بنيادي در باب اخلاق، چرايي پيروي از الزامات اخلاقي است. در پاسخ‌ به اين پرسش، سه نظريه‌‎ هنجاري ـ با تقريرهاي گوناگون ـ شكل گرفته است: «فضيلت‌گرا»، «وظيفه‌محور» و «نتيجه‌گرا». نتيجه‌گرايان هدف اخلاقي زيستن را دستيابي به منفعت مي‌دانند. آنان در پاسخ به اين پرسش ‌كه چه كسي بايد از نتيجه فعل اخلاقي برخوردار شود، دو رويكرد متفاوت را ارائه مي‌دهند: خودگرا (منفعت فردي) و ديگرگرا (تأمينِ منافعِ ديگران). با مطالعه آيات قرآن درمي‌يابيم كه ديدگاه قرآن با خودگرايي اخلاقي سازگار و با مبانيِ انسان‌شناختي، غايت‌شناختي و اسلوب‌هاي تربيتِ اخلاقي قرآن و نيز با داده‌هاي روان‌شناسي همساز است؛ البته بخش بزرگي از الزام‌هاي اخلاقي قرآن مانند انفاق، ايثار، اصلاحِ ميان مؤمنان، شفقت، بخشش، صله رحم، حق‌الناس و ... در ساحت جامعه تبلور پيدا مي‌كند كه در نگاهي سطحي، نظريه ديگرگرايي را به ذهن خطور مي‌دهد، ولي با تأمل و ژرفنگري به مجموعه آيات قرآن، آشكار مي‌شود كه مهم‌ترين نقطه اتكاي آموزه‌هاي اخلاقي قرآن، بهره‌گيري از خودگراييِ انسان در جهت ديگرگرايي، جامعه‌نگري و نوع‌دوستي است و با تكيه بر اين اصل طبيعي، بيشترين نيروي پيشران را در وجود مخاطبانش به سمت ديگرگرايي و نوع‌دوستي برانگيخته است.