بينامتني ذاتي اشعار عربي و فارسي سعدي (مضامين مشترك اشعار فارسي و عربي سعدي)

بينامتنيت گوياي اين امر است كه هر متني در برهه‌اي از زمان، تحت تأثير آثار قبل از خود بوده و با تغيير و تحول آثار پيشين به خود هويتي متني بخشيده است. در سايه‌سار اين نوع نگرش، هر متني زاييدۀ آرا و انديشه‌هاي متون پيش از خود است. يكي از انواع بينامتنيت را بينامتني ذاتي مي‌نامند؛ بينامتني ذاتي، روابط متني يك اثر با ديگر آثار همان نويسنده يا شاعر است كه در متن ديگري نيز ظهور يافته، اما نه به مثابه‌ تكرار. سعدي، شيخ المتكلمين و شاعر ذولسانين، مضامين و مفاهيمي در اشعار عربي خود به كار برده كه اين مضامين در اشعار فارسي او نيز به كار رفته است. پژوهش حاضر، به شيوۀ تحليل محتوا و با رويكردي زيباشناختي، اشعار عربي و فارسي سعدي را از ديدگاه بينامتني ذاتي كاويده و شباهت‌هاي مضموني و ظرافت‌هاي لفظي و معنوي سخن سعدي را بيش از پيش نشان داده است. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه شيخ اجل با هنرمندي خويش در تكرار مضامين، هرگز دچار دوباره‌گويي نشده و ذوق و قريحه‌ سرشار او با استفاده از تكنيك‌ها و آرايه‌هاي ادبي و بلاغي، هر بار جامه‌اي نو به سخنش پوشانده و مخاطب را مسحور هنرنمايي خويش كرده است. نكته مهم اينكه كلام سعدي در بينامتني ذاتي سخنانش نه تنها به تكرار نينجاميده، بلكه منجر به خلق تصاوير جديد و ممتاز شده و اين همان ويژگي است كه سعدي را از ديگران متمايز كرده است.