شركت ‌شهرهاي نفتي و روايت توسعه و تضاد (مطالعه تجربه آبادان)

تعريف و مشخصات شهر همواره در قلب بحث‌هاي نظريه اجتماعي قرار دارد؛ به اين دليل كه شهر محل كانوني توليد و انباشت ثروت، قدرت، روابط طبقاتي و اجتماعي، تضادهاي اجتماعي ـ سياسي، معماري، خاطره و هويت جمعي، نظم اجتماعي و توليد نظام‌هاي نشانه‌اي و نمادي است. شهر، نه تنها روابط قدرت را آشكار مي‌كند، زندگي روزمره‌ي مردم و نحوه مقاومت آن‌ها را نيز به رُخ مي‌كشد. شهر آبادان در دهه آخر قرن سيزدهم (1290) تا سال 1357 و تا امروز، شهري ساخته شده توسط سرمايه‌داري نفتي، محل بروز توسعه و تضاد شهري و شكل‌گيري انواع پديده‌هاي اجتماعي ـ شهري بوده است. در اين پژوهش از روش چندگانه و تكنيك‌هاي مشاهدات ميداني، منابع اسنادي و مصاحبه‌هاي عميق و منابع تاريخي و تاريخ شفاهي براي بررسي توسعه و تضاد در شهر استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه آبادان، هم تجربه توسعه اجتماعي ـ فرهنگي و هم تجربه تضاد، دوگانگي، سلطه، سلسله مراتب و روابط طبقاتي بوده است. در سال‌هاي 1290 تا 1310، 1310 تا 1330، و از اوايل دهه 1330 تا سال 1357، اين تجربه توسعه و تضاد، دچار تغيير و تحولاتي شده است، اما روند اصلي، افزايش توسعه و كاهش تضاد بوده است و به‌ويژه در دهه‌هاي 1340 و 1350، ايده آبادان توسعه‌يافته كه در زمان ملّي شدن صنعت نفت شكل گرفت، موجب پيشي گرفتن توسعه از تضاد بوده است، اما به‌طور كلي هر دو اين روايت‌ها در كنار هم و تحت تأثير صنعت نفت شكل گرفته‌اند.