معني‌شناسي روايت، منطق موجهات و جهان‌هاي ممكن داستاني

نظريۀ جهان‌هاي ممكن، الگويي براي معني‌شناسي روايت ارائه مي‌كند. ‌اين مقاله بر كاربرد نظريۀ جهان‌هاي ممكن در معني‌شناسي روايت با رويكردي بينارشته‌اي تمركز دارد. فهم روايت بر اساس ديدگاه جهان‌هاي ممكن هدف و نتيجۀ عمده‌اي است كه ‌اين جستار درپي تبيين آن است. در‌ اين نظرگاه پي‌رنگ تنها عبارت از جهان واقعيِ متني نيست كه رويدادهايي در آن رخ مي‌دهد، بلكه شامل جهان‌هاي ممكني است كه بدون لحاظ كردن آن‌ها معني‌شناسي روايت ناقص خواهد ماند. چنين ديدگاهي برگرفته از دلالت‌شناسي منطق موجهات است. بنابراين، براي تبيين اين ديدگاه بايد به منطق موجهات توجه داشت. نظريه‌هاي معنايي معاصر سه شاخۀ عمده دارد: معني‌شناسي فلسفي، منطقي و زباني. معني‌شناسي زباني از معني‌شناسي صوري يا منطقي به‌مثابۀ يك منطق معنايي براي چگونگي مطالعۀ معني استفاده مي‌كند. در اين جستار نشان داده مي‌شود كه معني‌شناسي صوري در قلمروي معني‌شناسي روايت نيز كاربرد دارد. با توجه به نتايج به‌دست آمده، با لحاظ‌ كردن دنياهاي دروني شخصيت‌ها، دنياهاي اذهان داستاني و جهان‌هاي ممكن گوناگون در خوانش متن، فهم كامل‌تر و عميق‌تري از معناي روايت حاصل خواهد شد، زيرا داستان به‌مثابۀ ‌يك نظام وجهي كامل درك مي‌شود و بازنمودهاي ذهني شخصيت‌ها به منزلۀ »جهان‌هاي ممكنِ ‌يك نظام وجهي « درك مي‌شوند. از مهم‌ترين دستاوردهايي كه در پرتو نظر افكندن به معناي متن روايي بر اساس اين الگو حاصل مي‌شود، بازتعريفِ مفهومِ پي‌رنگ و نيز مفهوم تعارض داستاني است. براي توضيح عملي مباحث، دوگانۀ جزيرۀ سرگرداني و ساربان سرگردان از سيمين دانشور انتخاب شده ‌است.