زدودن غبار از نور ديدگان (بررسي شگردهاي تمركززدايي در كليله‌ودمنه)

كليله‌ودمنه از متون ارزشمند گذشته است و هر كوششي براي نشان‌دادن ظرفيت‌هاي نهفته‌ي آن مي‌تواند نسل امروز را با ارزش‌هاي گوناگون اين متن آشنا كند. در اين پژوهش، به كليله‌ودمنه از چشم‌اندازي تازه نگريسته مي‌شود تا بخشي از ظرفيت‌هاي بازنويسي آن بازنموده شود. باتوجه به اينكه تمركززدايي سازه‌اي مهم در تبيين هدف و روش ادبيات كودك است و بازنويسي سهم بسزايي در آفرينش و گسترش ادبيات كودك دارد، هدف اين پژوهش، بازشناسي شگردهاي تمركززدايي در كليله‌ودمنه و ارائه‌ي پيشنهادهايي براي استفاده از ظرفيت تمركززدايانه‌ي اين اثر در بازنويسي است. يافته‌هاي اين پژوهش كيفي كه با روش تحليل محتوا به ‌دست آمد، نشان مي‌دهداز بيست‌ويك شگرد تمركززدايي كه تاكنون در افسانه‌ها يافت شده است، يازده شگرد در كليله‌ودمنه نيز وجود دارد كه عبارت‌اند از: خودنمايي يا خودفاش‌سازي، مداخله‌ي راوي، قصه به قصه،‌ جابه‌جايي قهرمان، مناظره، غافل‌گيري، اغراق،‌ سپيدنويسي، دگرديسي، وارونه‌سازي و صحنه‌هاي هم‌زمان. كاركرد بعضي از آن‌ها در اين اثر نيز مانند كاركردشان در افسانه‌ها است و كاركرد بعضي، متفاوت است. شش شگرد تازه نيز در كليله‌ودمنه يافت شد كه مي‌توان آن‌ها را به شگردهاي تمركززدايي پيشين افزود: آگاهي از پايان، آشنايي‌زدايي درون‌متني، تغيير راوي (اگر با تغيير زاويه‌ي ديد همراه باشد)، شخصيت‌پردازي آميغي، قصه ‌به ‌قصه و شعر و آيه و حديث در نثر. بازنويسي داستان‌ها و حكايت‌هاي كليله‌ودمنه در ساختاري داستان ‌در داستان كه از اصلي‌ترين ويژگي‌هاي اين اثر است، مي‌تواند شگردهاي پرتكرار تمركززدايي متن اصلي را در آثار بازنوشته حفظ كند.بازنويسان مي‌توانند شگردهاي ديگر را نيز با ذوق و ابتكار در اثر خود به‌ كار گيرند.