بهره‌گيري از شاخص لنكستر براي واكاوي فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي در مناطق خشك و تحليل حساسيت عوامل مؤثر بر آن (بررسي موردي: منطقۀ بوئين زهرا، قزوين)

فرسايش بادي و تحرك تپه‌هاي ماسه‌اي پيامدهاي نامطلوب محيط زيستي به دنبال دارد. شناسايي عوامل موثر بر تحرك ماسه ‌ها و پيش بيني وضعيت آنها در آينده، براي كنترل فرآيند فرسايش بادي ضروري است. در پژوهش حاضر به بررسي و واكاوي تحرك پذيري ماسه‌هاي روان در جنوب شرق استان قزوين پرداخته شده است. به اين منظور، از داده‌هاي ساعتي سرعت باد، كد پديده ‌هاي گردوغبار، بارندگي و دماي هواي ايستگاه بوئين زهرا در دورۀ آماري 1385 تا 1395 استفاده شد. داده ‌هاي بارندگي و دما براي محاسبه مقدار تبخير و تعرق به روش تورنت وايت استفاده شد. پس از محاسبۀ درصد فراواني بادهاي فرساينده و شاخص خشكي، با بهره ‌گيري از شاخص لنكستر وضعيت تحرك پذيري ماسه‌هاي روان در منطقه مورد واكاوي قرار گرفت. به منظور پيش‌بيني اثر تغيير احتمالي عوامل اقليمي بر تحرك پذيري ماسه‌هاي روان از آزمون تحليل حساسيت استفاده شد. نتايج نشان داد كه وضعيت جابجايي ماسه ها در سال هاي گذشته، غيرفعال و در سال هاي اخير فعال شده است. بررسي ارتباط بين تعداد روزهاي همراه با گرد و غبار و شاخص لنكستر با استفاده از رگرسيون خطي دو متغيره نشان داد كه ارتباط معني داري در دورۀ مطالعاتي بين اين دو متغيير وجود نداشته است. درحالي كه ارتباط معني داري بين تغييرپذيري شاخص‌ هاي لنكستر و خشكي مشاهده شد. اين نتايج بيانگر آن است كه 42% از تغييرات شاخص لنكستر به دليل تغييرات شاخص خشكي بوده است. نتايج حاصل از آزمون حساسيت نيز نشان داد كه چنان چه مقدار سرعت باد و تبخير و تعرق بنا به عللي از جمله تغيير كاربري و يا تغيير اقليمي به مقدار 30 % در آينده افزايش يابد، وضعيت تپه‌ها از حالت غيرفعال به فعال تغيير خواهد كرد و عبور از اين آستانه مي‌تواند شروع دوباره فعاليت‎‌هاي فرسايش بادي در اين منطقه باشد.