نقش اختلاف قرائت در تفسير آيه خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى

آيه «قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى» (طه/50)، يكي از آيات كليدي قرآن درزمينه توحيد ربوبي است. تفسير صحيح اين آيه مانند هر آيه ديگري، منوط به پايبندي و تسلط بر قواعد تفسير است. يكي از علوم لازم براي تفسير، «علم قرائات قرآن» است كه نقش بسزايي در برداشت‌هاي تفسيري دارد. در اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي سعي شده تا چگونگي نقش اختلاف قرائت در تفسير آيه 50 سوره مباركه طه با بررسي منابع تفسيري فريقين روشن شود. براي اين مهم دو قرائت مشهور و غيرمشهور آيه و اثر تفسيري هركدام مقايسه و نقد و بررسي شده و با تمسك به ادله و ملاك‌هاي نقد اختلاف قرائات ازجمله قواعد ادبي و سياق و... بررسي و تطبيق تفاسير هر دو قرائت، وجهي ترجيح يا ردّ شده ‌است. در اين آيه دو قرائت مختلف (مشهور و شاذ) در «خلقه» وجود دارد. به‌تبع اين دو قرائت، تركيب‌هاي متفاوتي براي آيه در نظر گرفته‌ شده كه تفاسير گوناگوني را هم به‌دنبال دارد. از بين اين تركيب‌ها، لحاظ دو مفعول «أعطي» به‌ترتيب در آيه بهتر است. از ميان معاني، در نظر گرفتن عموميت آيه با سياق سازگارتر است. بااين‌حال، اين دو قرائت رابطه‌اي تنگاتنگي با يكديگر دارند كه با مقايسه‌شان در تفسير آن‌ها نيز نمايانگر است. ازجمله: اعتبارسنجي قرائات، رد يك برداشت تفسيري در قرائت غيرمشهور به‌خاطر ناسازگاري آن با قرائت مشهور، ترجيح قرائت مشهور بر غيرمشهور با استفاده از معيار ادبيات عرب، جمع بين معاني تفسيري در هر دو قرائت، نقد برداشت‌هاي تفسيري نادرست در هر دو قرائت، توسعه ‌معناي آيه با قرائت‌هاي مختلف و تأييد يك برداشت تفسيري در يك قرائت.