مطالعۀ دگرگوني‌هاي فرهنگي و تغييرات مكان‌گزيني استقرارهاي ادوار مس‌وسنگ تا عصر قاجار دشت كبودرآهنگ، استان همدان (مبتني‌بر دو فصل بررسي باستان‌شناختي)

استقرارهاي جوامع انساني، همواره در طول زمان دچار دگرگوني هاي فرهنگي و تغييرات مختلف در مكان گزيني خود بوده اند. ازجمله دلايل اين دگرش، تحول در راهبردهاي معيشتي در نتيجۀ تغييرات اقليمي، دگرگشت در سازمان اجتماعي در پي تغييرات توليد، فناوري و... بوده است. در اين بين، مهم ترين عامل را بايد معيشت و به نوعي جبر وابسته به جغرافياي زيستي (زيست بوم) در تأمين نيازهاي اوليه، در ساختار الگوي استقرارهاي انساني قلمداد كرد؛ بنابراين چارچوب هاي اقتصادي، اجتماعي و محيطي، مكمل يكديگر براي تحليل چراييِ ايجاد تغييرات يا عدم آن در الگوهاي زيستي انسان ها در طول حيات تاريخي آن ها به شمار مي آيند. دشت كبودرآهنگ، از دشت هاي شمالي استان همدان و از مهم ترين كريدور ها و راه هاي ارتباطي بين فرهنگ هاي فلات مركزي، شمال غرب و زاگرس مركزي در طي ادوار مختلف بوده است. اين دشت در تابستان 1386، تحت عنوان: بررسي و شناسايي باستان شناختي بخش گل تپه و مركزي شهرستان كبودرآهنگ ، به صورت فشرده (پيمايشي) با گردآوري مواد فرهنگي از سطح محوطه ها، طي دو فصل بررسي و مطالعه گرديده است. برآيند مطالعات ميداني، دربردارندۀ 140 محوطه از ادوار مختلف مس وسنگ تا اسلامي متأخر است كه نشان از دگرگوني و تغييرات زيست محيطي و فرهنگي در الگوهاي استقراري از دورۀ مس وسنگ تا عصر قاجار دارد. از موضوعات اصلي كه در علم باستان شناسي بدان پرداخته مي شود، مسأله بررسي تغييرات مكان گزيني محوطه هاي باستاني و درنهايت، تلاش براي تحليل تغيير و تحولات الگوهاي استقراري و دلايل آن در طول زمان است. در اين راستا و براي بررسي فرآيند دگرگشت هاي الگوهاي استقراري، انگاره هايي مبني بر تأثير عواملي مانند: فضا ، زمان و مكان در روند اين تغييرات ارائه شده است. با اين وصف، پرسش اصلي اين پژوهش چنين طرح مي شود كه، عوامل تأثيرگذار در دگرگوني و تغييرات فرهنگي استقرارهاي دشت كبودرآهنگ از دورۀ مس وسنگ تا عصر قاجار چه بوده است؟ روش اتخاذشده در پژوهش حاضر، بهره برداري از راهبردهاي نظريۀ كنت وات ، مبتني بر تحليل هاي GIS با رويكرد تاريخيتحليلي خواهد بود. نتايج مطالعۀ استقرارهاي دشت كبودرآهنگ از دورۀ مس وسنگ تا عصر قاجار، نشان از تغيير در راهبردهاي سازشي گروه هاي انساني حاضر در آن، براساس الگوهاي معيشتي در مكان گزيني با تأسي از جغرافياي منطقۀ مورد مطالعه در نيازهاي جوامع انساني دارد.