مقدمه‌اي بر شناخت معماري كاخ‌هاي تهران در دورۀ قاجار

معماري دورۀ قاجار به علت قرارگرفتن در سير انتقالي از سنت گرايي به مدرنيته، داراي ويژگي هاي خاصي است و همين موضوع باعث اهميت و جذابيت مطالعاتي آن مي شود؛ همچنين سير تحول بناهاي اين دوره به سبب تغييرات فرهنگ معماري و زندگي شهرنشيني مردم از اهميت فراواني برخوردار است. تأثيرات چند عامل گوناگون ديگر مانند، اقليم، ارتباطات فرهنگي، تأثير معماري غرب و... بر شكل گيري معماري كاخ هاي تهران اثر شايان توجهي گذاشته است. در اين پژوهش علاوه بر مطالعۀ عوامل فوق در حوزۀ اختلاف نظرها مخصوصاً در چگونگي تأثيرات معماري هر عهد، سير تحول آن در هر دوره نيز بررسي مي شود. در اين راستا، پژوهش حاضر معماري كاخ هاي هر دوره از حكومت پادشاهان قاجار را به تفكيك بررسي كرده و روند تغييرات آن را مورد مطالعه قرار مي دهد و تفاوت ها و شباهت هاي آن ها را ازلحاظ سبك شناسي معماري مقايسه مي كند. اين پژوهش در پي شناخت چرايي و چگونگي دستيابي معماران به اين الگوي مشخص و ميزان تأثير پذيري از فنون گذشته و تأثير معماري غرب بر معماري اين دوره است. مهم ترين بناهاي اين دوره با روش مشاهدۀ ميداني و مطالعۀ كتابخانه اي و همچنين پژوهش هاي پيشين با شيوۀ پژوهشي توصيفيتحليلي و تطبيقي، بررسي شده اند و از ميان آن ها وجوه افتراق و اشتراك هريك موردارزيابي قرار گرفته است. باتوجه به اين كه تاكنون برروي كاخ هاي تهران و معماري دورۀ قاجار از منظر سبك شناسي و ويژگي آن ها تحقيق شاخصي صورت نگرفته، اين مقاله مي تواند با شناخت عوامل و نحوۀ شكل گيري معماري كاخ ها، خلأ تحقيقاتي موجود را تا حدودي پوشش دهد. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه با وجود برخي تأثيرگذاري معماري غرب در اين دوره، كماكان معماري اين دوره بر پايۀ اصول بنيادين معماري ايرانياسلامي، مانند اصل درون گرايي، محرميت و... استوار بوده است.