پيدايش، شكوفايي و افول سفال لاجوردينه

در گسترۀ تنوع شيوه‌هاي تزئين سفال‌ ايران، سفالينه‌هاي لاجوردينه جايگاه منحصر به فردي را به خود اختصاص مي‌دهند. ويژگي بصري اين آثار، استفاده از ورق‌طلا بر زمينۀ لعابدار لاجوردي، فيروزه‌اي يا سفيدي است كه تزيين آن با بكارگيري رنگ‌هاي قرمز، سياه و سفيد تكميل شده است. پژوهش توسعه‌اي حاضر كه جمع‌آوري اطلاعات آن بر اساس اسناد و منابع كتابخانه‌اي صورت گرفته، با بهره‌گيري از شيوه تاريخيتحليلي تلاش نموده است تا به پرسش‌هايي در رابطه با دلايل پيدايش، محدوده زماني و مكاني رواج اين سفالينه‌ها پاسخ گويد. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد كه دورۀ حيات سفال لاجوردينه به اواخر قرن هفتم تا اواخر قرن هشتم هجري محدود مي‌شود و ساخت سفال تكرنگ لاجوردي و پس از آن تحولات سفال‌ مينايي و ساخت مينائي‌هاي زراندود زمينۀ پيدايش سفال لاجوردينه را فراهم نمودند. نمونه‌هاي متعدد لاجوردينۀ يافت شده از سلطانيه، حسنلو، نيشابور، بندر سيراف، تخت سليمان و اكتشافات نواحي اردوي‌زرين (از رقباي قلمرو ايلخانيان)، نشانگر محدودۀ مكاني رواج اين آثار مي‌باشند اما شواهد ساخت اين سفالينه‌ها به تخت سليمان محدود مي‌شوند. با افول ايلخانيان توليد سفالينه‌هاي لاجوردينه نيز رو به كاستي گذاشت و آخرين كاربرد عمدۀ سفال لاجوردينه در سمرقند و در اواخر قرن هشتم هجري نمايش يافت.