اصل انصاف؛ ماهيت، انواع و كاركردهاي آن

انصاف در قلمرو حقوق، كه توسط قاضي يا داور در حل‌وفصل اختلافات در نظر گرفته مي‌شود، به طور كلي، بر يكي از دو مفهوم «اصل انصاف» يا «اصول عدل و انصاف» اشاره دارد. انصاف در مفهوم نخست، كه يكي از اصول كلي حقوقي است، خود شامل سه نوع با كاركردهاي متفاوت است كه هر سه جزئي از هنجار قانوني است و در مقام تصميم‌گيري بخشي از حقوق تلقي مي‌شود و توسل به آن‌ها نيازمند رضايت طرفين اختلاف نيست. حسب نوع نقص موجود در هنجارها، انصاف در چارچوب حقوق، با ارائه تفسيري مطابق واقعيت‌هاي موجود، داراي كاركرد تعديلي است؛ انصاف فراحقوق، با پر كردن خلأهاي حقوقي به هنگام مواجه با سكوت قواعد حقوقي، داراي كاركرد تكميلي است و انصاف مغاير با حقوق، با كنار گذاشتن قانون حاكم به هنگام تضاد بين قوانين، نقش جايگزيني قواعد حقوقي را ايفا مي‌كند. با وجود نقش مهم اصل انصاف در حل‌وفصل اختلافات و توسل به انواع آن در مراجع بين‌المللي، اين اصل در حقوق‌هاي داخلي مورد توجه و اهتمام لازم قرار نگرفته است.