مؤلّفه‌هاي عشق از ديدگاه طريقت چشتيّه در آثار اميران دهلوي

The Components of Love from the Viewpoint of the Chishti Order in the Works Amiran-e Dehlavī

«چشتيّه» طريقتي تأثيرگذار در سرزمين هندوستان است. اين طريقت با برجسته‌ساختن سويۀ عملي عرفان، جايگاه خود را به عنوان يك نظام عرفاني مقتدر تثبيت كرده است. مباني هستي‌شناسانۀ اين طريقت عرفاني را پيران پرآوازه‌اي همچون معين‌الدّين چشتي نظريّه‌پردازي كرده‌اند. اميرخسرو و اميرحسن دهلوي، دو شاعر مطرح هندوستان، متأثّر از آموزه‌هاي اين طريقت به آفرينش آثار خويش پرداخته‌اند. در اين ميان، يكي از مفاهيم بنيادين طريقت كه به عنوان موهبتي ازلي و اساس هستي ارزيابي و معرّفي ميشود، عشق است. بر باور ايشان عشق در تمام ذرّات عالم امكان، ساري و جاري‌است. نوشتار پيش رو با تحليل منابع اين طريقت عرفاني، درصدد پاسخ‌گويي به اين مسئله است كه اساساً مفهوم عشق در نظام هستي‌شناسانۀ چشتيّه از چه جايگاهي برخوردار است؟ آيا عقل هميشه در تقابل با عشق است؟ ديدگاه چشتيّه در زمينۀ عشق مجازي چيست؟ نتايج حاصل از دريافت و تشريح برخي از متون منتسب به اين گفتمان عرفاني كه تاكنون در ايران به چاپ نرسيده‌است، با رويكرد تحليل محتوايي، ناظر بر اين حقيقت است كه اندوه، لازمۀ طيّ طريق عشق است و عقل هدايت، موهبتي الهي‌است. بر اساس تحليل منابع يافت‌شده، در گفتمان چشتيّه عشق مجازي، الزاماً منتج به عشق حقيقي نمي‌شود؛ مگر آنكه درون سالك از آلايشها پالايش يافته باشد.

Love has always been one of the most fundamental principles of Sufism. Since the spiritual preceptors of the Chishti Sufism know it as arising from the mystical thought of Khorasan, this path regards love as an eternal gift and the very foundation of the universe that flows in all particles of the Possibility World, and to succeed to the loved is considered as the last degree of the seeker’s behavior. Moein El-din Chishti, Bafareid Ganj Shar, and Mo-hammad Gisooderaz are among some spiritual preceptors of this path, who have left some written works and sensational odes, and they can be found in the works of Chishti poets such as Amir Khosroo and Amir Hasan Dehlavi. In this article, we review the prose and poetry of the Chishti order in order to find out about the position of love in the foundation of Chishti thinking, and about the effect of sorrow or grief on the seeker’s behavior. Is wisdom always at odds with love? an‎d what is the perspective of Chishti order about the virtual love?