مطالعۀ تطبيقي «معنويت»: ملاحظات روش‌شناختي

comparative study of “spirituality": methodological considerations

چه نكات روشي در به‌كارگيري «مطالعۀ تطبيقي» در حوزۀ «معنويت» وجود دارد؟ نوشتار حاضر در بررسي اين مسئله، بر رويكرد نوين «پساالياده‌اي» در مطالعات تطبيقي تكيه مي‌كند. در اين رويكرد نوين، «معنويت» امري واحد و جهاني نيست؛ بلكه هر معنويت واقعيتي يكه محسوب مي‌شود. بايد با پرهيز از تحميل يك تجانس مصنوعي، به تنوع بافت فرهنگي هر معنويت و گريزناپذيري هرمنوتيك توجه كرد. در اين نوشتار، روش‌هايي جهت پرهيز از سوگيري، گذر از شباهت‌هاي ظاهري، ايجاد تناسب ميان مقياس و مسئله تطبيق و مانند آن مطرح شده است. همچنين، با ارائه نظريۀ «ايماي متوازي»، تلاش شده است درك پژوهشگر از معنويت تجربه‌ناشده توجيهي نظري بيابد. در ميان سبك‌هاي تطبيق، ظاهراً «سبك روشني‌بخش» قابلِ‌اتكاترين است. در اين سبك، پژوهشگر به دنبال كشف نقاط كور معنويت تجربه‌شده از طريق مقايسه با معنويت‌هاي بيگانه است و دقت و صحت كامل توصيفي كه از معنويت بيگانه ارائه كرده است، موضوعيت ندارد.

What are some ways to apply "comparative study" in the field of "spirituality"? The present essay examines this issue and relies on a new “post-Eliadean” approach to comparative studies. In this new approach, "spirituality" is not a single and universal thing, but every spirituality is a unique reality. By avoiding the imposition of an artificial homogeneity, attention should be paid to the diversity of the cultural context of each spirituality and hermeneutic inevitability. In this paper, methods for avoiding bias, overcoming apparent similarities, creating a fit between scale and matching problem, and the like are discussed. Also, by presenting the theory of “parallel cuing”, an attempt has been made to find a theoretical justification for the researcher's understanding of inexperienced spirituality. Among the adaptation styles, the "enlightening style" seems to be the most reliable.