پيامدهاي رويكردهاي اثبات‌گرايانه براي مطالعات اسلامي در محيط آكادميك ايران

Consequences of positivistic approaches to Islamic studies in the Iranian academic environment

اثبات‌گرايي ـ البته نه دقيقاً در معناي همان پوزيتيويسم عصر روشنگري و مدرنيته ـ رويكرد غالب در مطالعات اسلاميِ آكادميك ايران است. رويكرد اثبات‌گرايانه در مطالعات اسلامي ايران با پوزيتيويسم منطقي و فلسفۀ تحليلي قرابت دارد. البته اين شباهت شباهت‌هاي كلي است كه مراد از آن، تشابه نحوۀ دستيابي به معرفت از طريق اثبات است و درعينِ‌حال، تفاوت‌هايي نيز در اين ميان وجود دارند كه نبايد ناديده گرفته شود. غلبۀ اثبات‌گرايي بر مطالعات اسلامي در ايران سبب شده است تا ظرفيت‌هايي كه مي‌توانند براساس رويكردهاي تفسيري - تفهمي و تاريخيِ برخاسته از سنت قاره‌اي فعال شوند، مغفول بمانند؛ ظرفيت‌هايي مانند منظرگرايي، مطالعه در سطح فرهنگي - اجتماعي و كاركردهاي ديني، ارج‌نهادن تفاوت‌ها و اهميت‌دادن به خلاقيت، توجه به دانش‌هاي مبتني بر نتايج ظني نظير تاريخ، مردم‌شناسي و ... ازجمله اين موارد هستند.

Positivism - though not exactly in the sense of the positivism of the Enlightenment and modernity - is the dominant approach in Iranian academic Islamic studies. The positivistic approach in Islamic studies of Iran is closely related to logical positivism and analytic philosophy. Of course, these similarities are general similarities that mean the similarity of how knowledge is obtained through proof, and at the same time there are some differences that should not be ignored. The dominance of positivism over Islamic studies in Iran has led to the neglect of capacities that can be activated based on interpretive-comprehension and historical approaches arising from the continental tradition; Capacities such as landscape, study at the socio-cultural level and religious practices, respecting differences and giving importance to creativity, paying attention to knowledge based on suspicious results such as history, anthropology, etc. are among these cases.