بررسي ريشه‌شناختي واژه‌هايي از گويش اَبَرج

دهستان ابرج در جغرافياي امروزي ايران از جمله اراضي جلگه مرودشت به شمار مي رود كه از نظر تاريخي ميان مناطق باستاني پارسه (تمدن هخامنشي) و انشان (تمدن عيلامي) قرار گرفته است. وجود روستاهاي متعدد در دشت‌هاي هموار به مركزيت درودزن و نيز در مناطق كوهستاني مانند روستاهاي دشتك و كندازي، تنوع فرهنگي و گويشي ويژه اي به اين ناحيه از استان فارس داده است. در اين جستار با معيار قراردادن گويش روستاهاي نام برده كه يكي نماينده گويش هاي مناطق هموار در حاشيه رودكر (درودزن) و ديگري نماينده گويش هاي مناطق كوهستاني (دشتك و كندازي) است، دگرگوني‌هاي آوايي و معنايي به همراه ريشه شناسي گزيده اي از واژگان پركاربرد اين نواحي بررسي شد. همچنين، براساس موضوعات مختلفي همچون اعضاي بدن، اسامي حيوانات و جانوران، اشياء و ملزومات روزمره و تعدادي قيد و فعل هاي رايج، طبقه بندي گرديد. همان‌گونه كه بيان خواهد شد، برخي از اين واژگان (مانند «بيني» noft در درودزني) داراي اصلي كهن هستند اما به فارسي ميانه و نو نرسيده اند؛ همچنين با واژگاني (مانند «پريشب» parvandušna در كندازي) مواجه مي‌شويم كه در فارسي ميانه رايج بوده اند اما در زبان فارسي نو، كاربرد خود را از دست داده و يا بسيار كم‌كاربرد شده اند. اين پژوهش برپايه تحقيق ميداني و جست‌وجوي اسنادي انجام گرفته است. حاصل سخن آن‌كه گويش مردمان كوهستان‌نشين منطقه، نماينده گويشي به شمار مي رود كه روزگاري در سراسر جلگه مرودشت رايج بوده و بعدها با ورود اقوام مهاجر در مناطق هموار حاشيه رودكر گويش آن ها جايگزين گويش پيشين گرديده است. با اين‌حال در مناطق كوهستاني هم‌چنان گويش كهن‌تر كاربرد دارد.