كليدواژه :
دين , مذهب , واگرايي اجتماعي , شكاف اجتماعي , تمايز
چكيده فارسي :
عناصِر ديني هر فرهنگ ممكن است همبستگي يا برعكس، واگرايي اجتماعي را تسهيل كند. جامعه‌شناسان به اثر همبستگي‌آفرين دين بيشتر توجه كرده‌اند. اما مقاله حاضر به اثر واگرايانۀ دين پرداخته است. براي اين كار، از روش تحليلي ـ انتقادي استفاده و اين نتايج حاصل شد: گاهي محتواي دين، پيروان را به جبهه‌بندي با ديگران فرامي‌خواند و در مواردي به‌گونه‌اي است كه در صورت پيروي، چنين اثري ايجاد مي‌كند. محتواي اديان به هر سه حيطۀ شناختي، هيجاني و روان ـ حركتي مربوط است و بدين ترتيب موضوع واگرايي اجتماعيِ ناشي از اديان، مي‌تواند مربوط به يكي از اين قلمروها باشد. يك تقسيم مهم، شكاف‌هاي اجتماعيِ ميان پيروان و ناپيروان يك دين، در مقابل واگرايي‌هاي درونيِ ميان پيروان است. پيروان يك دين، خود به دينداراني با سنخ‌ها و درجات مختلف دينداري تقسيم مي‌شوند. در ميان پيروان، براساس تفاسير نسل دوم به بعد، مذاهب و فِرَقِ گوناگوني پديد مي‌آيد. تمايزگذاري ميان انسان‌ها، گاهي از سوي خودِ دين جعل شده‌است و گاهي امري اجتماعاً برساختي است. ميزان و نوع تأثيراتِ واگرايي‌هاي اجتماعيِ متأثر از دين، بسيار تحت تأثير كميت و كيفيت گروندگان و پيروان يك دين است. دستورات و توصيه‌هاي هر دين به پيروان براي نوع تعامل با ساير انسان‌ها و همچنين نوعِ تفسير و گزينش‌ها از دين نيز عامل مهمي در ميزان، نوع و آثار واگرايي اجتماعي است. واگرايي‌هاي اجتماعي متأثر از دين مصاديقي همچون باورها، ارزش‌ها، نمادها، هنجارها و عواطفِ تمايزآفرين با بيگانگان دارد و نمونۀ بارز آن ايجاد مذاهب و فِرق است.
چكيده لاتين :
The religious elements of every culture may facilitate either social solidarity or social divergence. Sociologists have mainly paid attention to the solidifying function of religions. The current article, on the contrary, considers religions’s diverging function. For the purpose, we have used the critical-analytical method. The findings indicate that sometimes, religions call for delineating with others and at other times, it inevitably leads to such delineations without directly demanding it. Religions’s content includes all three areas of cognitive, emotional, and psycho-behavioral. Therefore, religions’s diverging influences might be pertinent to either of the three. A significant differentiation can be made between the followers of a given religion and others, while another could be internal among the followers. The followers are of various levels and sorts of religiosity. Among them, according to the second generation’s understanding, many sects and denominations take shape. The differentiation between people is sometimes defined by religions themselves and sometimes they are socially constructed. The degree and type of religion-based divergence and its effects is highly determined by the qualities and the number of followers. On the other hand, the religion’s rules and prescriptions regards with followers’s communication patterns, also the followers’ interpretations and selective understanding of these rulings, are defining in the degree, type, and effects of social divergence. Social divergence inspired by religions are manifested in differentiating beliefs, values, symbols, norms, and emotions, the most obvious outcome of which is the formation of sects and denominations
