عدالت توزيعي در عرصه سياست: رويكردي ديني

Distributive Justice in Political Sphere: A Religious Approach

عدالت توزيعي به نحوه توزيع و تقسيم خيرهاي اجتماعي ميان اعضاي يك جامعه مي‌پردازد. اين پژوهش عدالت توزيعي را در خصوص توزيع خيرهاي سياسي، از قبيل عضويت در اجتماع سياسي، قدرت و مناصب سياسي، مشاركت سياسي، آزادي و امنيت، بررسي مي­ كند. مسئله اصلي اين پژوهش آن است كه از منظر اسلام معيار توزيعي خيرهاي سياسي مثل آزادي، قدرت و امنيت چيست. روش به كار گرفته شده در اين تحقيق، روش تفسيري است كه با تكيه بر آيات و روايات و تبيين دلالت‌هاي صريح و مضمر آنها اصول توزيعي خيرهاي سياسي را استخراج مي‌كند. در خصوص توزيع قدرت سياسي، در انديشه اسلامي، اين پژوهش بر آن است كه تحقق هدايت الهي يكي از وظايف قدرت سياسي است، بنا بر اين علم (به فرامين الهي) از جمله مهم‌ترين معيارهاي توزيع قدرت سياسي است. در بحث توزيع حق آزادي به‌عنوان يكي از مهم‌ترين حقوق سياسي، در آموزه‌هاي اسلامي، در اغلب موارد از جنبه وظيفه و تكليف به حق نگريسته مي‌شود، نه از جنبه فردمحورانه ليبرالي يا ادعايي كه فرد مي‌تواند عليه ديگران مطرح كند ، از اين رو بنيادي براي پيوندهاي اجتماعي است. تأمل در نحوۀ به كارگيري مفهوم حق در متون ديني نشان مي‌دهد كه بعد ايجابي حق است كه به طور كامل برجسته و مورد تأكيد است. در بحث توزيع، امنيت به‌عنوان يكي از مهم‌ترين خيرهاي اجتماعي است كه مي‌توان آن را يكي از اهداف اصلي تشكيل اجتماعات انساني نيز دانست، رويكرد اسلامي، برابرگرايانه است به اين معنا كه امنيت بايد به صورت برابر براي همه اعضاي جامعه كه در پناه حكومت اسلامي هستند، تضمين و محافظت شود.

Distributive justice deals with the way social goods are distributed among the members of the society. This study investigates the distributive justice regarding the political goods such as membership in political community, political power and political offices, political participation, freedom and security. The main issue in this study is as follows: “What is the distributive criterion for political goods such as freedom, power and security in Islam’s view?” The research method is interpretive, and extracts the distributive principles of political goods on the basis of the traditions and the Qur’anic verses as well as explanation of their explicit and implicit indications. As to the distribution of political power in Islamic thought, this study maintains that realization of divine guidance is one of the duties of the political power; thus, knowledge of divine commands is among the most important criteria for distribution of political power. In discussing the distribution of right to freedom as one of the most important political rights, the right is viewed, in Islamic doctrines, as an obligation, not from the individualistic liberal angle or as a claim that one can assert against others. Thus, it is a foundation for social links. Contemplation on the way the concept of right is used in religious texts shows that it is the positive dimension of ‘right’ that is completely highlighted and emphasized. In discussing distribution, security is one of the most important social goods that can be considered as one of the main goals of the formation of human communities. In this regard, Islamic approach is egalitarian; that is, security must be guaranteed and protected equally for all members of the society under the protection of the Islamic state.