مدل سازي الگوي پخش فضايي ويروس كوويد-19 در مناطق روستايي و شهري ايران

ظرفيت مدل سازي مكاني در GIS اهميت فراواني در درك تفاوت توزيع جغرافيايي بيماري هاي واگيردار و عفوني و نيز مطالعات اپيدميولوژيكي و بهداشت جامعه دارد. يكي از اين بيماري هاي واگيردار و عفوني در قرن 21، ويروس كرونا (كوويد19) است كه از اواخر دسامبر سال 2019 به صورت شيوع پنوموني از ووهان چين به سراسر جهان در حال گسترش است. از اين رو بررسي جغرافيايي اين بيماري در جهت كنترل و پيشگيري آن امري ضروري است؛ بنابراين در پژوهش كاربردي و توصيفي تحليلي حاضر، با استفاده از آمار فضايي به مدل سازي پخش فضايي اپيدميولوژي ويروس كرونا درروستاها و شهرهاي كشور به صورت توزيع منطقه‌اي و استاني كشور پرداخته است. جامعۀ آماري پژوهش حاضر، 31 استان كشور است كه داده هاي مبتلايان به ويروس كرونا در بازه زماني 3 اسفند 1398 الي 3 فروردين 1399 (21638 نفر) و با استفاده از نرم افزار ArcGIS مورد تجزيه‌وتحليل قرار گرفته است. نتايج حاصل از كاربرد شاخص موران دربارۀ توزيع فضايي ويروس كرونا در تاريخ 3 اسفند 98، مقدار zscore برابر 1.485 و الگوي آن از نوع تصادفي بوده اما در تاريخ 3 فروردين 99، مقدار zscore برابر 3.039 و خوشه اي بودن توزيع بيماري را در نواحي كشور نشان مي دهد. تحليل خودهمبستگي فضايي براساس فاصله نشان مي دهد كه در فاصله 383.8 كيلومتري از استان قم ، ضريب موران برابر 0.136627 و مثبت است؛ اما در فاصله 762.6 كيلومتري از استان قم، ضريب موران برابر 0.040246 و منفي بدست آمده و بيانگر اين است كه از اين فاصله به بعد، تعداد مبتلايان به كرونا كاهش يافته است. همچنين تحليل لكه هاي داغ در خصوص تعداد مبتلايان به ويروس كرونا نشان داد كه استان هاي (قم، تهران، گلستان، سمنان، اصفهان، مازندران و البرز) به عنوان مناطق با جمعيت روستايي و شهري بالا، در خوشه هاي داغ و استان هاي (بوشهر، ايلام و كرمانشاه) به عنوان مناطق با جمعيت روستايي و شهري كمتر، در خوشه هاي سرد قرار دارند. نتايج حاصل از تحقيق بيانگر آن است كه مهمترين عامل جغرافيايي انتشار ويروس كرونا در كشور، فاصله و مجاورت مكاني استان هاي درگير با اين بيماري بوده و از الگوي پخش فضايي سازش پذير تبعيت مي كند.