بررسي دگرديسي معرفتي مهدي اخوان ثالث در نگاه به مكتب رضوي

مهدي اخوان ثالث، شاعر تواناي معاصر، از معدود شاعراني است كه با دو رويكرد متفاوت درباره امام رضا(ع) سخن گفته ‌است. مطالعۀ دفترهاي شعري اخوان نشان مي ‌دهد كه وي در دهه‌هاي نخستين شاعري خود نگاه خوش‌بينانه ‌اي به ملزومات بيروني و نمودهاي اجتماعي مكتب رضوي ندارد؛ اما در اواخر دورۀ شاعري، اين تلقي جاي خود را به باور و فراتر از آن عشق و ارادت قلبي به مقام امام رضا (ع) مي ‌دهد. اين دگرديسي در نظام فكري اخوان ثالث به عنوان يك شاعر برجسته و دگرانديش معاصر بسيار حائز اهميت است و نشان مي‌دهد كه شعر دگرانديش معاصر نيز از تأثيرات انديشۀ رضوي بركنار نمانده است. نظر به اهميت اين موضوع، تحقيق حاضر در پي تبيين چگونگي و چرايي اين دگرديسي اعتقادي است؛ به عبارتي در اين پژوهش در پي پاسخ به اين سؤاليم كه تغيير ديدگاه اعتقادي اخوان به جايگاه امام رضا (ع) چگونه و به چه دلايلي رخ داده است. روش تحقيق به صورت توصيفي تحليلي است. با مد نظر قرار ‌ دادن آرا برخي صاحب نظران و با تحليل اشعار شاعر، نتيجه پژوهش نشان مي‌دهد كه دگرديسي معرفتي اخوان بر اساس دو فرضيۀ «تكامل» و «تناقض» قابل تبيين است؛ بر اساس فرضيۀ «تكامل»، شاعر با تجديد نظر در مواضع پيشين خود، سيري تكاملي را تجربه كرده و با ارادت به ساحت رضوي، بُعد ديني اعتقادي انديشه‌اش را به كمال رسانده و بر اساس فرضيۀ «تناقض»،  شاعر تا پايان عمر در حيرت و تناقض معرفتي به سر برده است.