تحليل محتواي نامه‌‎هاي امام علي (ع) به معاويه با محور واكاوي سهم اخلاق در مناسبات حكومتي

در نظر گرفتن توأم جايگاه امام علي(ع) به عنوان حاكم جامعه اسلامي و امام تربيت يافته در دامان نبوت، بررسي جايگاه اخلاق در حكومت علوي را تقويت مي كند. تحليل محتوا روشي است كه اين مقاله جهت واكاوي سهم اخلاق در مناسبات حكومت علوي با معاويه و نحوه بروز و ظهور عنصر اخلاق در اين مواجهه، به كارگرفته و نامه‌هاي ايشان به معاويه را مورد تحليل قرار داده است. پاسخگويي، نقدپذيري، پايبندي بر اصول و سعه صدر، از مهم ترين راهبردهاي اخلاقي در اين مواجهه است. همچنين، تحليل به ‌كارگيري اصول اخلاق حرفه‌اي در مديريت و بيان صفت‌هاي اخلاقي ايجابي و سلبيِ دخيل در حكمراني، از ديگر محورهاي اين نوشتار است. طبق تحليل كمّي، ميان فراواني اصول پاسخگويي و هوشمندي (هر كدام 25%) و تأكيد ويژه بر خصيصه ضلالت (13.79%) و نفاق معاويه (11.49%)، همبستگي مثبت وجود دارد و بيانگر آن است كه استخدام ممتاز اين اصول، متأثر از رفتارهاي متمردانه و حيله‌هاي مداوم معاويه بوده است. آمار 86 درصدي گزاره‌هاي اخلاقي در اين نامه‌ها، گوياي محوريت اخلاق در مناسبات حكومت علوي با معاويه است. همچنين، صفات اخلاقي سلبي كه به عنوان موانع صلاحيت معاويه براي حكمراني، از جانب امام مطرح شده است در كنار صفات ايجابي، ابعاد اخلاقي تراز حكومت اسلامي را بيان مي‌كند.