معاني لفظ معماري: جستجويي با اتكا بر آموزه‌هاي مبحث الفاظ علم اصول فقه

معماري لفظي مختلف‌المعاني است. از سوي ديگر بحث‌هاي پرشوري در باب چيستي معماري در ميان اهل معماري و ديگران متفكران حوزه‌هاي همجوار با معماري در جريان است. برخي از متفكران بر اين باورند كه پرسش از چيستي هر چيز مرادف و ملازم با پرسش از چيستي مدلول، معنا، يا مفهوم لفظ آن است. از اين رو در اين مقاله به بررسي معاني لفظ معماري پرداخته‌ايم. يكي از دشواري‌هاي پرداختن به معاني لفظ معماري در زبان فارسي، و البته بيشتر ديگر زبان‌هاي امروز، اين است كه در زبان فارسي امروز اين لفظ را به معاني مختلفي به كار مي‌بريم؛ اما بر ما معلوم نيست كه كدام معاني اين لفظ حقيقي و كدام مجازي است؛ يعني نمي‌دانيم لفظ معماري با كدام موجودات در عالم واقع پيوندي اصيل و با كدامشان پيوندي ناشي از تسامح زباني و تداول و مجاز دارد. در اين تحقيق با طرح پرسش از معناي لفظ معماري ضمن بررسي اين لفظ مي‌كوشيم معاني حقيقي لفظ معماري را بيابيم و آنها را از معاني مجازي آن تميز دهيم. براي پاسخ دادن به اين پرسش از آموزه‌هاي مبحث الفاظ علم اصول فقه و روش‌هايي بهره مي‌بريم كه اين مبحث براي تشخيص معاني حقيقي و مجازي الفاظ در اختيارمان قرار مي‌دهد. اين تحقيق نشان مي‌دهد كه لفظ معماري بر سه حوزۀ معنايي دلالت مي‌كند: ۱. قسمي از علم انسان يا ويژگي‌‌هاي اين قسم از علم انسان يا جزئي از آن؛ ۲. قسمي از اعمال انسان يا ويژگي‌هاي اين قسم از اعمال انسان يا جزئي از آن؛ ۳. بنا يا مجموعه‌اي از بناها يا مجموع ويژگي‌هاي محسوسشان. از اين ميان دلالت لفظ معماري بر معاني اول و دوم به‌حقيقت و دلالت آن بر معناي سوم مجاز است. همچنين در اين تحقيق روشن مي‌شود كه دلالت لفظ معماري بر بنا يا مجموعۀ بناها و مجموع ويژگي‌هاي محسوسشان به طريق التزام است. اين تحقيق در شمار تحقيق‌هاي غيركمي است؛ روش آن تحليل مضموني و راهبرد آن استدلال منطقي است. مقاله در چهار باب اصلي تنظيم شده است: مقدمه، علم اصول فقه و مبحث الفاظ آن، جستجوي معناي لفظ معماري، و نتيجه.