تحليل عقل نظري و عقل عملي در انديشه فخر رازي (از گونه‌شناسي كمالات قوا تا واكاوي ارتباط آنها در زيست سعادتمندانه)

جستار حاضر به تحليل قواي نظري و عملي از حيث كمال‌محوري و شمارش و سطح‌بندي موارد عيني كمالات از ديدگاه فخر رازي مي‌پردازد. اين تحليل در طراحي اخلاق‌نگاري فلسفي رازي اهميت والايي دارد. هدف پژوهش دست‌يابي به سامانه فكري رازي در بازتعريف قوه نظري و عملي و گونه‌شناسي كمالات انسان و طراحي مؤلفه‌هاي زيست سعادتمندانه است. روش اين پژوهش، تحليلي ـ عقلي، با به‌كارگيري شيوه مقايسه‌اي در برخي جايگاه‌هاست. بر پايه ديدگاه رازي، عقل عملي و نظري هر دو حيثيتي ادراكي‌اند؛ يكي شناخت امور ناظر بر واقع است و ديگري شناخت خيرها از حيث عمل به آنها. با تحليل كمالات اين دو قوا، به طراحي ديدگاهي جامع از كمالات قوا با ‌عنوان كمالات مياني و كمالات بنيادين پرداخته مي‌شود. رازي كمالات بنيادين را در فراسوي تحليل‌هاي اعتدال‌گروي ارسطويي و در پيوند با مؤلفه‌هاي ديني مطرح مي‌سازد. ارزش‌مندي زيستن و سعادتمندي نزد رازي در بعد شناختي، فراتر از روش متأملانه عقلاني است و بر متعلق آن ناظر است و در بعد عملي بر منش اخلاقي استوار است. علاوه بر موارد مذكور، در اين مقاله به برخي صورت‌بندي‌هاي ارتباط قواي نظري و عملي متناظر با تحليل رازي نيز پرداخته‌ايم؛ از جمله: صورت‌بندي استنتاجي مبتني‌ بر بهره‌وري عقل عملي از احكام كلي عقل نظري، صورت‌بندي مبتني‌ بر تقسيم گزاره‌هاي اخلاقي حوزه عقل عملي به بي‌نياز از تأمل و نيازمند به تأمل و صورت‌بندي مبتني‌ بر ارتباط فعل و نتيجه آن با شاخص‌هاي كلان معرفت الهي و قرب الهي.