فلسفه مضاف پيشين؛ بستر معرفتي تحول در علوم انساني

عنوان «فلسفه» در خلال تاريخ فلسفه غرب و فلسفه اسلامي، معاني و كاربردهاي گوناگوني داشته است. اين اصطلاح ـ كه در اصل لغتي يوناني به ‌معناي دوست‌داري دانش بوده ـ در ابتدا به‌ معناي همه علوم بشري به‌كار مي‌رفته است و در نوپديدترين معناي آن، «روش عقلي در تحقيق» از آن قصد مي‌شود. معناي اخير، زمينه پيدايش اصطلاح «فلسفه مضاف» در انديشه اسلامي شده است و برخي انديشمندان معاصر با نظر به پاره‌اي مسائل مطرح در مغرب زمين، اين اصطلاح را ابداع كرده و سپس، نظر به اينكه موضوعات متعددي را مي‌توان به روش عقلي بررسي كرد، آن را به «فلسفه‌هاي مضاف به علوم» و «فلسفه‌هاي مضاف به امور» تقسيم كرده‌اند. به اعتقاد نگارنده، اصطلاح فلسفه مضاف نه‌تنها در انديشه غربي معادلي ندارد، بلكه كاربست گسترده آن غير منطقي و زيان‌بار است. هيچ الزام منطقي يا فايده علم‌شناختي بر اين مسأله مترتب نيست كه ما با ابداع اين اصطلاح بر هر آنچه موضوع پژوهش عقلي است، مهر فلسفه مضاف بنهيم. افزون بر اينكه در اين فرض، ديگر فلسفه مطلقي نخواهيم داشت. آنچه براي سنت فكري ما سودمند است، فلسفه‌هاي مضاف به علوم است كه مهم‌ترين بخش آنها بررسي بنيادهاي فلسفي علوم انساني است.