محدوده ي مفهومي و محدوديت هاي مصداقي دليل عقل در نگاه مولي احمد نراقي(ره)

در ميان ادله ي اربعه كمترين تفاهم پيرامون دليل عقل وجود دارد. معاني گوناگون اين واژه و منقح نبودن جايگاه آن در ابواب اصول فقه زمينه بروز سوءتفاهم را بيشتر كرده است. در اين شرايط بررسي جداگانه ي ديدگاه هر صاحب نظر مي تواند احتمال گرفتار شدن در دام اشتراكات لفظي را كم و به ايجاد تفاهم كمك نمايد. مولي احمد نراقي يكي از اصوليين برجسته اي است كه در اوايل دوره ي تجديد حيات اصول با موشكافي به بحث از ابعاد دليل عقل پرداخته؛ اما نظراتش كمتر مورد توجه قرار گرفته اند. نام برده باوجود پذيرش حجيت دليل عقل و مباني كلامي و اصولي آن، قيود قابل تأملي براي استناد به اين دليل بيان كرده و ملاحظات مهمي درباره ي قاعده ي ملازمه دارد كه حاصل شان منضبط شدن قطع به حكم از راه عقل است و پاي بندي فقيه به آن ها كارايي دليل عقل در استنباط را كم مي كند. نراقي هم چنين با تكيه بر مباني اصولي خود به نقد استنادات ديگر فقها به دليل عقل پرداخته است. در اين مقاله با رويكرد ويژه به اثري كم تر شناخته شده از نراقي به ديدگاه ها و انتقادات وي درباره ي دليل عقل پرداخته مي شود.