درك نادرست معناي «كُرد» در شاهنامه

در روايت فردوسي از اسطوره‌ضحاك، ارمايل و گرمايل پس از راه‌يابي به خورش خانه ي او، هر روز با آميختن مغز جواني با مغز گوسفند، يك تن را از مرگ مي‌رهانند. جوانان از مرگ رسته، با بز و گوسفنداني كه خورشگران در اختيار آنان مي گذارند، راه كوه و صحرا در پيش مي‌گيرند. در اينجا، فردوسي يادآور مي شود كه نژاد كرد از اين جوانان شكل گرفته است (كنون كرد از آن تخمه دارد نژاد). برخي پژوهندگان شاهنامه، از جمله اكبر نحوي، مصطفي جيحوني و تيمور مالمير، كرد را در مصراع يادشده، نه به معناي قوم و نژاد كرد، بلكه در معناي چوپان، چادرنشين، ساده، امّي و اندك فهم تلقي كرده اند. در اين جستار، نگارندگان پس از واكاوي متون پيش و پس از اسلام و قراين درون متني و برون متني، به اين دريافت رسيده اند كه چهار خطاي ارزيابيِ شتاب‌زده، استقصاي ناقص، تعميم ناروا و بي‌توجهي به بافت معنايي ابيات شاهنامه منجر به تحليل نادرست واژه ي «كرد» شده است. توضيح، اين كه متون پيش از اسلام و تواريخ دوره‌اسلامي همه حاكي از آنند كه كاربرد واژه‎ي «كرد» در معناي قوم و نژاد، امري متكرر بوده و گرچه بعدها به واسطه ي شبان پيشگي كردها، اين واژه در برخي از متون در معناي شبان نيز به كار رفته است؛ اين امر قابل تعميم به شاهنامه و مصراع مورد نظر نيست.