تناص قرآني در صحيفۀ سجاديه؛ مطالعۀ موردي موضوع شيطان

Qur’anic Intertextuality in Ṣaḥīfa al-Sajjādiya; A Case Study on the Issue of Evil

«بينامتنيت» نظريه‌اي است كه بر ضرورت وجود رابطه بين متون تأكيد دارد و روابط بين متون و چگونگي ارتباط آن‌ها را مورد كنكاش قرار مي‌دهد. كاربست اين نظريه در حيطه قرآن و احاديث در تبيين پيوند عميق قرآن و عترت مؤثر است. اين پژوهش به روابط بينامتني دعاهاي صحيفه سجاديه در موضوع شيطان با قرآن مي‌پردازد تا افق معنايي جديدي از اين دعا‌ها را ارائه دهد.روش مورد استفاده در اين جستار، تحليلي-اسنادي است. به نظر مي‌رسد تعامل آگاهانه امام سجاد(ع) با قرآن زمينه سازش و هماهنگي ميان متن پنهان و متن حاضر را فراهم كرده‌است. صحيفه سجاديه همچون قرآن در موضوع شيطان به اوصاف و عملكرد شيطان پرداخته است و در موارد زيادي درك عميق دعاهاي مربوط به دفع شيطان تنها در پرتو شناخت رابطه كيفي آنها با قرآن امكان‌پذير نيست، با خوانش دقيق، دعاهاي صحيفه سجاديه، به اين نتيجه مي‌رسيم كه بيشترين شكل روابط بينامتني قرآن با اين ادعيه، به صورت نفي متوازي است كه در آن، امام سجاد(ع) نوعي سازش ميان متن پنهان و متن حاضر ايجاد كرده اند و تعاملي آگاهانه با آن پديد آورده اند.حضرت در دعاهاي خويش با تكيه بر مضامين قرآني از موضوعاتي چون دام‌هاي شيطان، كيد و مكر شيطان، تزيين امور باطل توسط او، دور كردن شيطان با قدرت عبادت الهي، حفظ فرزندانش از شرّ شيطان، قرار نگرفتن در شمار دوستان شيطان و ... سخن گفته است.

Intertextuality is a theory that focuses on the necessary interconnection between the texts and studies how the texts related to each other. applying this theory in the field of Qur’an and Hadiths is effective in explaining the deep connection between Qur’an and Etrat (prophet's family). Thus, in this article, we seek to study the intertextual connection between the Holy Qur’an and Ṣaḥīfa al-Sajjādiya on the issue of evil (Satan). Applying a Descriptive-Analytic study, we aim to expand a new horizon on the interpretation of the Prayers. The knowledgeable relation between Imam Sajjad's thoughts and Holy Qur’an paves the way to compromise between the underlying text and presenting text. Like the Holy Qur’an, Ṣaḥīfa al-Sajjādiya deals with Evil's attributes and practices. most of the prayers of Ṣaḥīfa al-Sajjādiya on overcoming Evil are deeply understood only in the light of their interconnection with the Holy Qur’an. meticulously studying the prayers of Ṣaḥīfa al-Sajjādiya, we conclude that most of the intertextual connection between Holy Qur’an and the prayers are reflected in a parallel negation in which Imam Sajjad (AS) makes a compromise between the underlying and presenting text and as a result provides a knowledgeable connection with the text. relying on Qur’anic terms Imam Sajjad (AS) explains the following issues in his prayers: Satan's temptation and devious, Evil seduction, beautifying the false actions by him, overcoming Evil by the power of prayers, protecting the children from Evil through prayers, prayers protect us from being Evil companions, etc.