بررسي تطبيقي جايگاه خدا نزد ابن‌سينا و سوآرز با توجه به موضوع مابعدالطبيعه

A Comparative Study of the Place of God According to Ibnsina and Suarez with Regard to the Subject of Metaphysics

يكي از مسائل مهم پيش روي فلاسفه و الهيات‌دان‌هاي قرون وسطايي، اعم از اسلامي و مسيحي، جايگاه خداوند با توجه به موضوع مابعدالطبيعۀ مطرح‌شدۀ ارسطو است. ارسطو موضوع مابعدالطبيعه را «موجود بما هو موجود» مي‌داند و بيشتر فلاسفۀ يوناني‌مآب معتقدند موجود بما هو موجود همان خداوند است. اين درحالي است كه ابن‌سينا و سوآرز با تفسيرشان از موضوع مابعدالطبيعه، بيان مي‌دارند خداوند نمي‌تواند موضوع مابعدالطبيعه باشد؛ اما در عين حال از مابعدالطبيعه نيز جدا نمي‌شود. ابن‌سينا مانند ارسطو، موضوع مابعدالطبيعه را موجود بما هو موجود مي‌داند؛ اما برخلاف ارسطو و يونايي‌ها موجود را به‌نحو عام در نظر مي‌گيرند كه شامل همۀ موجودات ازجمله مبادي و علل نخستين مي‌شود؛ بنابراين، بحث دربارۀ خدا بخشي از اين علم محسوب مي‌شود. سوآرز نيز موضوع مابعدالطبيعه را موجود بما هو موجود واقعي از حيث اسمي مي‌داند و با بيان اين موضوع، اولاً هستي‌هاي خيالي را از دايرۀ بحث مابعدالطبيعه جدا مي‌سازد و دوم، با آوردن قيد اسمي، آن را مخصوص هستي بالامكان مي‌كند. با اين بيان، موضوع مابعدالطبيعه صرفاً شامل خداوند تنها نمي‌شود؛ بلكه جوهرهاي غيرمادي (مجرد) و اعراض واقعي جواهر مجرد را نيز در بر مي‌گيرد كه اين نشان‌دهندۀ هستي‌شناسي جديد است. در اين نوشتار، سعي شده است در ابتدا موضوع مابعدالطبيعه بين اين دو فيلسوف بررسي شود، سپس به روش تحليلي‌تطبيقي، جايگاه خداوند در مابعدالطبيعه مشخص شود.

no abstract