پايداري فرهنگي، تراكم و گونه‌شناسي مسكن؛ مطالعه‌ي موردي: نمونه‌هايي از عرصه‌هاي مسكوني كلان‌شهر تبريز

با آگاهي از مولفه هاي پايداري فرهنگي، صورت و سيرت معمارانه ي يك بنا مي تواند به مثابه يك محصول فرهنگي جلوه كند.در اين پژوهش سعي بر آن است كه با كمك ابزاري براي مطالعه ي تراكم كالبدي و گونه شناسيِ مسكوني و با تكيه بر ابعاد فرهنگي، مفهوم فرهنگ را به ويژه در راستاي انطباق با ارزش هاي سنتي و اسلامي با ماهيت كيفي در عرصه ي نظري و عملي به مفهوم پيچيده و كاربرديِ تراكم كالبدي با ماهيت كمّيپيوند زده و از اين طريق، راهكاري براي حضور مستمر فرهنگ در شهرهاي معاصر و به ويژه عرصه هاي مسكوني باماهيتي كمّي كيفي فراهم آورد. نمودار spacemate ابزاري است بر اساس رابطه ي تراكم و فرم ساختارها در مقياس مورد مطالعه كه مي تواند راهنماي معماران، برنامه ريزان و طراحان شهري در تصميم گيري و طراحي باشد. چهار شاخص كمّي تراكم در آن به طور هم زمان دخالت داده مي شود. در اين پژوهش هم كاراييِ اين ابزار در حيطه ي سنجش پايداري مورد آزمون قرار مي گيرد و هم از آن به عنوان روشي در تعريف رابطه ي گونه ها و پايداري استفاده مي شود. پس از مروري اجمالي بر ادبيات موضوع در سه حوزه ي مفهوميِ گونه شناسي، تراكم و پايداري فرهنگي تلاش شده است ارتباط اين سه با تعريف شاخص هاي كيفي پايداري فرهنگي و شاخص هاي كمّي تراكم كالبديِ منتهي به گونه هاي مختلف مسكن روشن گردد. نگرش گونه شناسانه به مسكن در پيوند با مباحث فرهنگي از آن جهت مي تواند مفيد باشد كه در تجويز راه حل ها و برنامه ها مي توان به روشني از گونه هاي معيني حمايت كرد يا آن ها را منع يا محدود نمود. براي استخراج ابعاد و شاخص هاي پايداري فرهنگي، مفاهيم كيفي پايداري فرهنگي مسكوني با استفاده از روش دلفي طي دو مرحله مصاحبه و پرسشنامه با شركت ده تن از صاحبنظران در معرض قضاوت و انتخاب قرار گرفته است. از اين ميان، 6 مفهوم به عنوان مهم ترين مفاهيم تشخيص داده شده و در تحليل ها مورد استفاده قرار گرفته است. يازده نمونه از نقاط مختلف عرصه هاي مسكوني شهر تبريز نيز به نمايندگي ازگونه هاي متفاوت و با در نظر گرفتن توزيع جغرافيايي و فرهنگي در سطح شهر براي تحليل برگزيده شده است. پس از محاسبات و تحليل هاي آماري، ميزان پايداريِ فرهنگي هر نمونه به عنوان نتيجه ي تحقيق بر روي نمودار spacemate پياده و تفسير شده است.