فيشته و قوام يافتنِ اجتماعيِ سوژه

در مركز آنچه امروز «فلسفه قاره‌اي» خوانده مي‌شود، تزي است كه مي‌توان آن را «تز اجتماعي بودن سوژه» ناميد. مطابق اين تز، سوژه ضرورتاً به صورت اجتماعي تقويم مي‌يابد. به عبارت ديگر، چنين نيست كه در ابتدا افراد يا سوژه‌هاي تك و جداافتاده‌اي وجود داشته باشند و سپس وارد رابطه با ديگر سوژه‌ها رابطه برقرار كنند، بلكه سوژه‌ها از همان ابتدا با رابطه با يكديگر شكل مي‌گيرند. مي‌توان گفت اولين كسي كه به صورت نظام‌مند براي اين تز استدلال آورده، يوهان گوتليب فيشته است. در اين مقاله استدلال فيشته را آن‌گونه كه در كتاب بنياد حق طبيعي (۱۷۹۶) او آمده است، باز سازي مي‌كنم. ايده اصلي در اين بازسازي، آن است كه طبق نظر فيشته، سوژه تنها در صورتي مي‌تواند خود را مولف حقيقيِ كنش خود بداند كه فرض كند سوژه‌هاي ديگري وجود دارند كه مي‌توانند انجام اين كنش را به او نسبت دهند. به بيان ديگر، نزد فيشته، فعاليت اِسناد به خود كه مقوم سوژه است، تنها با شرط فرضِ وجود سوژه‌هاي ديگر ممكن است.