جايگاه مفروضات غيرتجربي در علم و تبعات آن بر ايده علم ديني-بومي

جريان‌هاي فلسفه علم بعد از دهه شصت ميلادي، به شكل ويژه‌اي اصل تحقيق‌پذيري و همچنين باور به وجود يك روش‌‌‌‌‌ صريح و مطلق براي ارزيابي دعاوي مختلف علمي را كنار گذاشته‌اند. از سوي ديگر چنين انتقاداتي نقشي ويژه در شكل گرفتن يا اعتبار دادن به دعاوي مرتبط با امكان‌هاي ديگر علم، بطور خاص برنامه‌هاي علم بومي/ديني، داشته‌اند. نقش كانوني اين تحولات، نقش مفروضات‌‌‌‌‌‌‌‌‌ غيرتجربي در فعاليت‌هاي علمي است. در اين مقاله سعي شده دو نقد اصلي كوهن و كواين بر نگره‌هاي پوزيتيويستي بيان شود و سپس با فراهم آوردن يك چارچوب چهار سطحي براي فعاليت علمي، دامنه تأثير و تبعات اين نقدها در بحث تعامل و مشاركت‌‌‌‌‌ مفروضات غيرتجربي در فعاليت علمي از منظر معرفت‌شناختي تنقيح گردد. در اين مقاله بيان مي‌كنيم كه با كنار گذاشتن اصل تحقيق‌پذيري ، معيار آزمون تجربي از جمله به كل نظريه منتقل شده (كل‌گرايي تاييدي) و با كنار گذاشتن ايده روش صريح و الگوريتميك علمي با كثرت‌گرايي روش‌شناختي رو به رو هستيم. تلاش شده تا نشان دهيم با فرض اعتبار نقدهاي مرسوم، اگر چه سخت‌گيري پوزيتيويستي نارواست، با اينحال همچنان قيود مهمي بر سر تداخل گزاره‌هاي غيرتجربي‌‌‌‌‌ برخاسته از باورهاي متافيزيكي، ديني و بومي در نظريه‌هاي علمي و امتزاج ارزش‌هاي غيرشناختي در داوري‌هاي علمي وجود دارد.