خدا در فلسفه افلاطون

معاني مختلفي از واژۀ خدا در طول تاريخ فلسفه اراده شده است كه بنا به تقسيم استقرائي مي‌توان تصوراتي همچون تئيسم، پانتئيسم، پاننتئيسم و دئيسم و... ذكر نمود. پرسش اين پژوهش اين است كه افلاطون چه تصويري از خدا در فلسفۀ خود ارائه كرده است؟ با توجه به بررسي رسائلي كه بيشترين ماده الهياتي را واجدند، مي‌توان گفت افلاطون تلقي واحدي را مدّ نظر نداشته است. در رساله جمهوري با توجه به ذكر ويژگي هايي همچون بسيط بودن، متعالي بودن براي خدا، مي‌توان گفت كه تلقي وي به تئيسم نزديك است. در رساله فايدون از آن جا كه افلاطون هيچ نقشي به خدايان نمي‌دهد، مي‌توان با توجه به اين رويكرد، افلاطونِ بدون خدا را معرفي نمود. در رساله تيمائوس با دو كانديد صانع و روح جهان مواجه ايم. برخي صانع را اسطوره اي و روح جهان را خداي افلاطون درنظر مي گيرند كه با توجه به اين تبيين مي‌توان گفت افلاطون منشأ الهام پاننتئيست ها شده است. از طرف ديگر برخي روح جهان را اسطوره اي و صانع را خداي افلاطون معرفي مي‌كنند كه به تصور تئيسم نزديك است. در رساله قوانين با توجه به اينكه افلاطون اوصافي همچون مطلق هاي سه گانه، منشأ تكاليف اخلاقي و... براي خدا ذكر مي‌نمايد مي‌توان تصور وي را به تئيسم نزديك دانست. از طرف ديگر «محرك اولاي متحرك» تصوري پاننتئيستي از خدا ارائه مي‌دهد. همچنين در رسائل متعدد وي مي‌توان شواهدي به نفع خداي ناشناختني الهيات سلبي ارائه نمود. بنابراين مي‌توان تصورات متعددي از خدا در نزد افلاطون سراغ گرفت.