تعيّن ناقص و رئاليسم علمي

ادّعا مي‌شود كه تعيّن ‌ناقص نظريه‌هاي علمي توسط شواهد تجربي، مي‌تواند موضع رئاليسم علمي را از پاي درآورد. رئاليست‌هاي علمي ضمن باور به صدق (تقريبي) نظريّه‌هاي‌ بالغ علمي معتقدند كه ما مي‌توانيم از رهگذر اين نظريه‌ها نسبت به سطح مشاهده‌ناپذير عالم دانش كسب كنيم. اما اين اعتقاد با تكيه بر تز تعين ناقص به چالش كشيده شده است. گفته شده است كه چون براي هر نظريۀ علمي نظريه‌هاي متعدّد هم‌ارزي وجود دارد كه علي‌رغم ارائۀ هستي‌شناسي‌هاي مختلف همگي به يك اندازه با شواهد مشاهدتي سازگارند، لذا هرگونه باور رئاليستي به صدق يكي از اينها خالي از پشتوانۀ معرفتي خواهد بود. رئاليست‌ها براي غلبه بر اين چالش مي‌بايست نشان دهند كه ما راه‌هاي معرفتي غير از تأييدِ بي‌واسطۀ حاصله از شواهد مشاهدتي داريم كه مي‌تواند چنين تعيّن ناقصي را بشكند. ما در اين مقاله سعي مي‌كنيم بعد از شكافتن دقيق مسئله، نشان دهيم كه امكان پاسخ به اين مسئله با اتّكا بر رويكردي كه آن را «توسعۀ منابع تأييد» مي‌ناميم وجود دارد. مطابق اين رويكرد، نظريّات مي‌توانند از منابع ديگري نيز تأييد دريافت كنند. مهمترين منابعي كه تاكنون در اين زمينه معرفي شده‌اند عبارتند از: تأييد غيرمستقيم و مزّيت‌هاي نظري. پس از ارزيابي تأييد غيرمستقيم، ما به‌نفع اين ادّعا استدلال خواهيم كرد كه مزيّت‌هاي نظري، به‌خصوص «توان تبيين‌گري»، بهتر مي‌تواند در وراي نتايج تجربي به‌عنوان منبع تأييد مورد نياز رئاليست‌ها عمل نمايد. البته به‌كارگيري مزيّت‌هاي نظري همواره با چالش‌هايي روبه‌رو بوده است، ولي ما در بخش‌هاي پاياني مقاله نشان خواهيم داد كه مي توان به اين چالش‌ها پاسخ داد.