رشد عقل و نظام حقوقي فراگير در انديشه كانت

در نظام فلسفي كانت، روشنگري معطوف به آينده‌اي است كه در آن آدمي مي‌تواند به ذات خود يعني به آزادي و حداكثر شكوفايي استعدادهاي خود دست يابد؛ استعدادهايي كه طبيعت يا همان مشيت الهي در اختيار وي نهاده است. در اين نگاه، حركت عقل در طول تاريخ معطوف به رشد آدمي در مسير خواست طبيعت بوده است؛ خواستي كه طبيعت نيز از همان مجرا به خواسته اصلي‌اش كه همانا فرهنگ و مدنيت جوامع بشري است، دست مي‌يابد. در اين ايده غايت‌مندانه، تماميت تاريخ، تاريخِ حركت گام به گام آدمي به سوي آزادي و عقلانيت و اخلاقيت در قالب نظامي اجتماعي مدني است كه در آن آدمي ذات خود را در هيئت مشاركت‌هاي مدني، مهار جنگ و رشد آموزش و فرهنگ به نمايش مي‌گذارد و بدين‌ترتيب ايده وحدت متجسم مي‌شود. اين نوشتار تلاش دارد نشان دهد چگونه كانت ايده اصلي روسو مبني‌بر ضرورت تغيير طبيعت ثانويه آدمي متناسب با خواست طبيعت را در دو نظام حقوقي مدني و نظام تعليم و تربيت به‌خدمت گرفته و طرح انقلابي روسو را در چارچوب نظريه رشد عقل بازخواني كرده است.