كاليكلس در برابر سقراط يا زندگي كنشگرانه سياست‌مدار و زندگي نگرورزانه فيلسوف

افلاطون در هيچ‌يك از آثارش بجز گرگياس عنان سخن را به منتقد گستاخ و رك و راستي همچون كاليكلس نمي‌سپارد كه چنين با اقتدار فلسفه نگرورزانه را به باد نقد بگيرد و چالشي ژرف در برابر زندگي فلسفي سقراطي بگذارد. چنين چالشي در واقع چيز جديدي در قرون پنجم و چهارم پيش از ميلاد نبود و نقل قول‌هاي متعدد كاليكلس از نمايش‌نامه مفقود آنتيوپه اوريپيدس حاكي از آگاهي افلاطون از اهميت و عموميت اين مباحثه در جريان است. مقاله كنوني در صدد است تا با بررسي مباحثه زثوس و آمفيون در آنتيوپه و گفتار آغازين كاليكلس در گرگياس، به ماهيت پيچيده ارتباط ميان اين دو مباحثه كه به لحاظ زماني و سبك نوشتاري باهمديگر تفاوت دارند بپردازد. نتيجه‌اي كه نويسنده در اين مقاله مي‌گيرد اين است كه دين افلاطون به آنتيوپه اوريپيدس چيزي بيش از صرف نقل لفظ به لفظ برخي عبارات آن نمايش‌نامه است. نويسنده بر خلاف اين نظر كه افلاطون در شخصيت كاليكلس، اعم از اينكه اين شخصيت وجود تاريخي داشته باشد و يا صرفاً ابداع ادبي افلاطون باشد، پاره‌اي از وجود خودش را مي‌ديد كه در غياب هدايت سقراط شخصيت واقعي افلاطون را مي‌ساخت، معتقد است مي‌توان نشانه‌هايي از اين برداشت را هم يافت كه كاليكلس در واقع نمودگار مقاومت افلاطون در مواجهه با آن زندگي ايده‌آل و فلسفي گوشه‌گيرانه و به دور از سياست و اجتماع سقراطي است. به همين دليل نيز افلاطون تلاش مي‌كند تا به مصالحه‌اي از آن دست كه اورپيدس ميان زثوس و آمفيون برقرار مي‌سازد، يعني مصالحه‌اي ميان دو حد از افراط و تفريط، دست يابد