تغييرات تسهيم و انتقال مجدد مواد پرورده در ماشك ديم (Vicia sativa) رقم مراغه تحت تأثير كودهاي بيولوژيك و آبياري تكميلي در سيستم تلفيقي درخت-گياه زراعي

توليد، انتقال مجدد و بهبود ويژگي‌هاي كيفي گياهان زراعي به‌ويژه تحت تنش كم‌آبي از مبـاني اساسـي تعيـين و بررسـي اخـتلاف عملكـرد در گونه‌ها و رقم‌هاي زراعي است. اين آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دانشگاه اروميه در دو سال زراعي (1395 و 1396) انجام شد. تيمارهاي آزمايشي شامل كشت ديم و يك بار آبياري تكميلي به عنوان فاكتور اول و تيمار كاربرد كودهاي زيستي در هشت سطح (شاهد، قارچ ميكوريزا، ازتوباكتر، تيوباسيلوس، ازتوباكتر+ قارچ ميكوريزا، تيوباسيلوس+ قارچ ميكوريزا، ازتوباكتر+تيوباسيلوس و ازتوباكتر+ تيوباسيلوس+ قارچ ميكوريزا) به عنوان فاكتور دوم بودند. نتايج نشان داد با انجام آبياري تكميلي تعداد غلاف در بوته ماشك افزايش يافت؛ اما بيشترين ميزان و كارآيي انتقال مجدد مواد فتوسنتزي و درصد پروتئين علوفه ماشك در شرايط ديم به‌دست آمد. همچنين تعداد غلاف در بوته و پروتئين علوفه ماشك تحت تأثير كاربرد كودهاي زيستي افزايش معني‌داري يافتند؛ در حالي كه بيشترين ميزان و كارآيي انتقال مجدد مواد فتوسنتزي ماشك در تيمار بدون كاربرد كود زيستي (شاهد) به‌دست آمد. گياهان ماشك در شرايط آبياري تكميلي و كاربرد تركيبي قارچ ميكوريزا و ازتوباكتر به واسطه دارابودن حداكثر ميزان كلونيزاسيون ريشه (63.45 درصد) و محتواي رطوبت نسبي بالا (69.50 درصد)، بيشترين تعداد دانه در بوته (20.94 عدد) و وزن1000دانه (44.7 گرم) را دارا بودند كه در نتيجه منجر به حصول حداكثر عملكرد دانه (1873.2 كيلوگرم در هكتار) گرديد. لذا، كاربرد تلفيقي كودهاي زيستي در شرايط آبياري تكميلي جهت افزايش توليد ماشك در سيستم تلفيقي درختگياه زراعي مي‌تواند موجب بهبود خصوصيات كمي و كيفي آن شود كه در راستاي كشاورزي پايدار نيز مي‌باشد.