مباني ضرر غيرمستقيم قابل‌جبران در حقوق ايران و انگليس

در حقوق ايران، قاعده كلي اين است كه ضرر غير مستقيم قابل جبران نيست. با وجود اين، امروزه حقوق مسئوليت تمايل دارد به طور استثنايي، برخي زيان‌هاي غير مستقيم را قابل جبران بداند. در حقوق انگلستان، چنانچه ضرر غير مستقيم در حوزه پيش‌بيني طرفين آمده باشد، قابل جبران است. در اين كشور، نظريه‌هايي وجود دارند كه به مرور در رويه قضايي تثبيت شده و مبناي جبران ضرر غير مستقيم را تشكيل مي‌دهند. تئوري‌هاي نقض عهد كارا، نفع متوقع، نفع اتكاء، استرداد و اصل جبران كامل خسارات، هر يك به نوعي جبران ضرر غير مستقيم را در انگليس توجيه‌پذير نموده‌اند. در حقوق ايران نيز اگرچه همواره به لزوم مستقيم بودن ضرر تأكيد شده است، ليكن قواعد فقهي و حقوقي محكمي وجود دارند كه به طور استثنايي مي‌توان ضرر غير مستقيم قراردادي و غير قراردادي را با توسل به آن‌ها قابل جبران دانست. سببيت، لاضرر، احترام، مقابله به مثل و بناي عقلا قواعدي هستند كه مي‌توانند به عنوان مبناي جبران ضرر غير مستقيم در حقوق ايران مورد شناسايي قرار گيرند.