كاركرد نماد رنگ در اسطوره‌زايي و اسطوره‌زدايي بر اساس نمايشنامۀ «چهار صندوق» بهرام بيضايي

اسطوره ها فهم نياكان ما از پديده هاي اطرافشان را بازگو مي كنند. بسياري از اسطوره ها، در سير تكاملي خود پس از بازخواني و بازتوليد، معمولاً با دو مفهوم عمدۀ اسطوره زايي و اسطوره زدايي عجين شده اند. از فعّالان اين عرصه، بهرام بيضايي است. او در نمايشنامۀ «چهار صندوق» به ساختن و پرداختن اسطوره اي در بي زمان و بي مكان اقدام كرده است. در پژوهش حاضر، ميزان تأثيرپذيري متن يادشده از اسطوره هاي باستاني ايران زمين و همچنين نقش بيضايي در توليد عناصر اساطيري با توجّه به كاركرد نماد رنگ بررسي مي شود. پرسش مبنايي اين است كه نقش نماد رنگ در نمايشنامۀ «چهار صندوق» چيست؟ همچنين پژوهندگان مي‌كوشند تا چگونگي اسطوره زايي و اسطوره زدايي در متن بيضايي را بررسي كنند. حاصل پژوهش بيانگر آن است كه روايت بيضايي از طرفي ارتباطي عميق با اساطير مربوط به جغرافياي محل زندگي او دارد و از طرفي مي كوشد تا اسطوره زايي و اسطوره زدايي را در بطن نمايشنامه برجسته كند. خودداري از نمايش تفوّق خير بر شر در پايان، استفادۀ نمادين از رنگ ها به جاي نام هاي شخصيّت هاي نمايشنامه و واگرداني نمادها به ويژه در رنگ ها، نشانه اي از اسطوره زدايي در نمايشنامۀ چهار صندوق است. در اين اثر مانند اسطوره با ماجراي خلقت روبه رو هستيم. البته خلقتي كه با تغييراتي مواجه است. اهريمن (مترسك) نه به اراده و قدرت خدا، بلكه به دست موجوداتي ناقص (رنگ ها)، آنگونه كه خود معترفند، خلق مي شود. اين مؤلّفه، نشانه اي از دخل و تصرّف بيضايي در اسطوره هاست.