مقايسه برخي روش‏هاي اندازه‏گيري توزيع اندازه ذرات اوليه خاك و ارائه زمان‏هاي مناسب براي روش چهار قرائت تعيين بافت خاك

براي تعيين توزيع اندازه ذرات اوليه (PSD) در آزمايشگاه‏هاي خاكشناسي ايران، از روش‏هاي مختلفي استفاده مي‏شود كه اين امر در بسياري از شرايط امكان مقايسه نتايج و نيز دقت آنها را دشوار مي كند. پژوهش حاضر براي رسيدن به يك راهكار مشخص كه در عين سادگي و ارزان بودن، دقت قابل قبولي نيز داشته باشد، انجام شد. ابتدا با توجه به برخي ويژگي‏هاي خاك از جمله درصد مواد سيمان‏كننده، 112 نمونه خاك از 16 استان مختلف كشور از كاربري‏ها و اقليم‏هاي مختلف تهيه شد. PSD خاك با روش هيدرومتر با و بدون حذف مواد سيمان‏كننده اندازه‏گيري شد. نتايج نشان داد، روش رايج قرائت40 ثانيه و 2 ساعت (Bouyoucos, 1962)، بخش رس را با ميانگين خطاي مطلق (g/g100) 9.5 درصد نسبت به روش قرائت كامل اندازه گيري مي كند و در 40.5 درصد از خاك هاي مورد بررسي بيش از 10 درصد و در 94.2 درصد از خاكها بيش از 5 درصد بيشتر از مقدار واقعي اندازه گيري مي كند و با ريز‏بافت شدن خاك ميزان انحراف اين روش از مقدار واقعي، افزايش مي‏يابد. براي رفع مشكل، دو روش چهار قرائتي با طبقه‏بندي انجمن بين‏المللي علوم خاك (ISSS) شامل: الف) قرائت 2 و 10 دقيقه (براي تعيين مرز شن و سيلت) و 6 و 8 ساعت (براي تعيين مقدار رس) و ب) قرائت 2 و 10 دقيقه (براي تعيين مرز شن و سيلت) و 6 و 24 ساعت (براي تعيين مقدار رس)، پيشنهاد شد. روش پيشنهادي قرائت 2 و 10 دقيقه و 6 و 8 ساعت و روش پيشنهادي قرائت 2 و 10 دقيقه و 6 و 24 ساعت به ترتيب در 97.1 و 94.2 درصد خاك ها، كلاس بافت را به درستي نشان مي دهد و به ترتيب در بيش از 90 و 81 درصد موارد، خطاي آنها در تعيين مقدار رس خاك كمتر از 1± درصد مي باشد.