مطالعه تأثير همجواري و تغييرات كيفيت نور بر بروز برخي از مكانيسم‌هاي اجتناب از سايه در گياه لوبيا قرمز (Phaseolus vulgaris)

برگ گياه، با قابليت فيلترسازي طيف‌هاي مختلف نور سبب تغيير در كيفيت نور مي گردد. تغيير در كيفيت نور سبب بروز پديده اي با عنوان مكانيسم‌هاي اجتناب از سايه در گياه مي شود. به منظور ارزيابي اثر همجواري بر مكانيسم‌هاي اجتناب از سايه در گياه لوبيا قرمز، آزمايشي به صورت گلداني در تابستان 96 و بهار 97 در گلخانه ي تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد اجراء شد. آزمايش در قالب طرح كاملا تصادفي با چهار تكرار و شامل چهار تيمار عدم همجواري (رشد گياه بدون حضور گونه‌ي همجوار) و رشد گياه مركزي به ترتيب همجوار با 1، 2 و 3 بوته لوبيا قرمز انجام گرفت. در پايان آزمايش نسبت نور قرمز به قرمز دور (R:FR) ارتفاع، زيست توده ي اندام هاي گياه، شاخص سطح برگ، طول دمبرگ، تقارن گياه، حجم تاج گياه و تانژانت زاويه‌ي پايين ترين برگ گياه به عنوان برخي از مكانيسم‌هاي اجتناب از سايه مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد كمترين ميزان كيفيت نور رسيده به تاج‌پوشش لوبيا قرمز به ميزان 0.50 از تيمار سه بوته‌ي همجوار به دست آمد. بيشترين ميزان ارتفاع (28 سانتي‌متر) و كمترين ميزان طول دمبرگ (4.55 سانتي متر) از تيمار عدم هم‌جواري حاصل شد. همچنين بعد از تفكيك گياه به قسمت‌هاي چپ و راست بيشترين نرخ برهم‌خوردگي تقارن از تيمار يك بوته ي همجوار (0.23 درصد) بدست آمد. تانژانت زاويه ي پايين ترين برگ گياه (1.35) از تيمار 3 بوته ي همجوار حاصل شد كه نشان از تلاش بيشتر برگ ها جهت كشيدگي خود به سمت بالا مي باشند. در اين آزمايش، تاثير كيفيت نور بر روي دو مولفه (تقارن و تانژانت زاويه ي برگ اول) براي اولين بار به عنوان مكانيسم هاي اجتناب از سايه معرفي گرديد. همچنين افزايش تعداد گياهان همجوار به دليل كاهش كيفيت نور سبب بروز مكانيسم هاي اجتناب از سايه از جمله كاهش رشد عرضي، كاهش شاخص سطح برگ و زيست توده ي برگ گرديد. بنابراين در گياهاني مانند لوبياقرمز كه توليد غلاف و حصول عملكرد با رشد عرضي و توليد شاخه هاي فرعي همبستگي دارد، بررسي نقش كيفيت نور و مكانيسم هاي اجتناب از سايه از اهميت بالايي برخوردار مي باشد.