واكاوي تطبيقي ارتباط حق مالكيت فكري ناشي از اختراعات دارويي با حق بر سلامت از منظر قوانين موضوعه ايران و موافقت نامه تريپس

A Comparative Enquiry into the Relationship between Intellectual Property Rights Resulting from Pharmaceutical Inventions and the Right to Health from the Standpoints of Iran’s Laws and the TRIPS Agreement

با گسترش جوامع بشري و پيشرفت تكنولوژي، بيماري هاي جديدي با قدرت انتقال بالا در بين افراد جامعه شيوع يافته است كه كنترل اين بيماري ها و برقراري نظم سلامت عمومي در جامعه نيازمند به روزرساني صنعت دارويي و اختراع داروهاي جديد است كه امروزه اختراعات دارويي بخش مهمي از توليدات صنعتي را به خود اختصاص داده و شركت هاي بزرگ سرمايه گذاري، خواهان حمايت از اين اختراعات با انگيزه سرمايه گذاري مي باشند. يقينا پيشرفت در حوزه اختراعات دارويي، منافع بشري بسياري نيز در پي دارد؛ اما حمايت بدون قيد و شرط از اين اختراعات در تعارض با حق بر سلامت افراد به عنوان يك حق بنيادين بشري، قرار دارد؛ بنابراين يكي از چالش هاي مهم كه نظام هاي حقوقي با آن مواجه هستند، تعارضات موجود در حمايت از حقوق مالكيت فكري ناشي از اختراعات دارويي و دسترسي به حق بر سلامت در جوامع بشري است. براي حل اين تعارض، ضروري است تا در خصوص اعمال حقوق مالكيت فكري و تضمين حق بر سلامت، نگرشي متفاوت مبتني بر رعايت حقوق مخترعين و حفظ سلامت جامعه بشري را در هنگام تصويب قوانين، در دستور كار قرار داده شود. به همين منظور، دولت ها با هدف حل تعارض، در جهت تصويب يك نظام تقنيني جامع كه شامل حمايت از اختراعات دارويي و نيز حفظ حقوق بنيادين بشري شود، اقدام نمودند كه به تصويب موافقت نامه تريپس منجر گرديده و مقررات ماهوي نسبتا كاملي را در راستاي حمايت از حقوق مالكيت فكري بيان مي دارد. اما با وجود موافقت نامه هايي در اين حوزه، ازجمله موافقت نامه تريپس در سطح بين المللي و برخي از قوانين مصوب داخلي، تاكنون برخي از تعارضات مرتفع نگرديده است كه لازمه ارتفاع اين تعارضات و حفظ منافع مخترعين و عدم تضييع حقوق بنيادين بشري، اعمال يك نگرش ماهوي و اساسي بر محتواي اين موضوعات و نيز اعمال محدوديت هايي از قبيل استثنايات بر اختراعات دارويي و حفظ نظم عمومي جامعه، مي باشد .

Along with the expansion in human societies and technological advancement, new forms of disease, with high transmissibility rates, find chances to spread in societies. The attempts at controlling such diseases and protecting public health requires improving pharmaceutical industries and inventing new medicine. Nowadays, pharmaceutical inventions shape an inevitable portion of industrial productions. Accordingly, many companies tend to invest in such inventions, although the progress in pharmaceutical inventions has its obvious benefits for human communities, unconditional support and production of such inventions may put people’s health that is a fundamental human right in danger. In parallel, one of the major challenges facing legal systems is their dilemma over protecting the intellectual property rights arising from pharmaceutical inventions, or supporting the right to health in human societies. In order to resolve this conflict, it seems necessary to take a new approach to intellectual property rights that do not violate the right to health. Such a novel approach can simultaneously the rights of inventors and the right to health in societies. To do so, many governments have led attempts to adopt comprehensive legislative systems in order to protect not only pharmaceutical inventions, but also fundamental human rights. The internationally-accepted TRIPS Agreement, and diverse nationally-set agreements are the result of such attempts at resolving this conflict. However, these international and local agreements have not effectively contributed to the resolution of the given conflict yet. A more substantive approach is hence required to simultaneously protect the rights of inventors and the right to health. It is recommended that legal systems impose restrictions like exceptions on pharmaceutical products to maintain the public order of the society.