بررسي معناشناسي صفات خبري ذاتي از ديدگاه ماتريديه با تأكيد بر انديشه ابومنصور ماتريدي

از مباحث بحث‌برانگيز ميان متكلمان مسلمان بحث صفات خبري ذاتي خدا و انديشه‌هاي متفاوتشان در اين مسئله است. در اين نوشتار مي‌كوشيم با روش كتاب‌خانه‌اي و شيوه توصيفي‌تحليلي انديشه ابومنصور ماتريدي را با استفاده از دو اثر قطعي به‌جامانده از وي و نيز تفكر پيروان مكتب ماتريديه درباره معناشناسي اين مسئله بررسي و تحليل كنيم. ابومنصور ماتريدي و ساير ماتريديان صفات خبري ذاتي خدا را از متشابهات يا داراي كاربرد مجازي دانسته‌اند و تمسك به ظاهر اين دسته از الفاظ و عبارات را به دليل اينكه به تشبيه و تجسيم خدا مي‌انجامد جايز نمي‌دانند. ماتريدي گرچه در التوحيد به دليل فضاي فكري‌فرهنگي ماوراءالنهر، كه متأثر از جريان حديث‌گرايي بود، از انديشه تفويض جانبداري كرده، اما در تأويلات اهل ‌السنه به سبب رويكرد عقل‌گرايي و تمايل حنفيان به رأي و قياس، ظواهر الفاظ حاوي صفات خبري ذاتي خدا را، بر اساس داده‌هاي عقلي، آيات محكم قرآني و نظريات اهل لغت، تأويل كرده و از هر صفتي معنايي متناسب با توحيد و يگانگي خدا، اراده كرده است. ضمن آنكه با تضعيف دقت نظر ماتريدي در التوحيد، رويكرد تأويل نزد وي تقويت مي‌شود.