سنجه دريافت عقل كلامي و عقل فلسفي از صفات خبري از منظر سيد مرتضي، قاضي عبدالجبار معتزلي و نصيرالدين طوسي

توحيد و مباحث مربوط بدان، مانند اسما و صفات، از جمله مسائل بحث‌برانگيز ميان مذاهب اسلامي است. صفات خبري كه در لسان آيات و روايات به آن اشاره شده، ميان فرق مختلف اسلامي جايگاه خاصي را به خود اختصاص داده و باعث شده است بعضاً مقوله مشبهه يا مجسمه، حربه‌اي براي بيرون‌راندن از ميدان اسلام باشد. فارغ از مذاهب مختلف اسلامي كه در صفات خبري اختلاف نظر دارند، برخي از مكتب‌ها نيز، مانند دو مكتب متكلمان و فلاسفه، علي‌رغم همسوبودن برخي از مباني فكري و اعتقادي‌شان، ديدگاه‌‌هاي مختلفي مطرح كرده‌اند. در اين ميان، از شيعه يك متكلم (سيد مرتضي) و يك فيلسوف (نصيرالدين طوسي) و از اهل سنت نيز يك متكلم (قاضي عبدالجبار معتزلي) انتخاب كرده‌ايم تا بهره‌وري‌شان از عقل فلسفي و عقل كلامي در بحث صفات خبري بررسي شود و اختلافات ايشان مقايسه‌اي براي مبحث مد نظر باشد. هرچند اين انديشمندان، صفات خبري را قبول داشته و قائل به تأويل آنها هستند، اما روش هر كدام در ورود، خروج، استدلال و چگونگي تأويل، متفاوت بوده و اختلافات بسيار ظريفي دارند كه در نوشتار حاضر بررسي مي‌شود. روش به‌كاررفته در اين نوشتار توصيفي و تحليلي است.