نقش بازيگران سياسي ايراني تأثيرگذار در تعيين مرزهاي شرقي طي حكميت گلداسميد

تعيين حدود مرزهاي شرقي ايران، با فشار انگلستان به منظور ايجاد كمربند حايل براي حفاظت از هندوستان صورت گرفت. در شرايطي كه انگلستان در اوج قدرت ‌بود، ايران در نهايت ضعف ساختاري و فساد اداري و انحطاط اخلاقي در سايه استبداد ناصري، قرار داشت. در تعيين مرزهاي شرقي، شاه و كارگزارانش با وجود تمايل بسيار به حفظ مرزهاي تاريخي، به دلايل مختلف، از جمله تصميم انگلستان به جداكردن قسمت‌هاي بزرگي از ايران، عدم كارايي و شناخت كارگزاران ايراني در زمينه تعيين مرزها، سياست كلي دولت ايران مبني بر حفظ مناسبات حسنه با انگلستان و دادن امتياز براي مقابله با خطر روسيه، قادر به حفظ تماميت ارضي ايران نشدند. هدف اين مقاله روشن كردن نقش بازيگران ايراني در جهت تعيين حدود مرزهاي شرقي طي حكميت گلداسميد است. سؤالي كه اين مقاله به آن مي‌پردازد اين است: آيا بازيگران ايراني در تعيين مرزهاي شرقي طي حكميت گلداسميد، در چارچوب منافع ملي عمل كرده‌اند؟ انگلستان براي پيشبرد اهداف استعماري خود، ناصرالدين شاه را تطميع و سپهسالار را جايگزين ميرزا سعيدخان كرد. ميرزا معصوم‌خان كه همانند دايي خود، ميرزا سعيدخان، به روس ها تمايل داشت، با كمك امير حشمت‌الملك عَلم سوم با وجود تمايلات انگليسي به دليل به خطر افتادن منافع مادي خود به كارشكني پرداخت. اين كارشكني سبب شد ميرزا ملكم‌خان بدون حضور در سيستان، تنها براي امضاي حكميت، جايگزين ميرزا معصوم‌خان شود. در نهايت حكميت با وجود نارضايتي ايران و افغانستان همان‌گونه كه مدنظر انگلستان بود خاتمه يافت. روش تحقيق در نوشتار حاضر روش تاريخي بر اساس روش توصيفي تحليلي است.