تحليل شمايل‌شناسانه تصوير كشتي‌نشستگان از مجموعه سفال‌هاي نيشابور

سفالينه‌هاي ساماني نيشابور از قرن چهارم هجري، علاوه بر تنوع در ساخت و استفاده از تكنيك‌هاي مختلف لعاب‌زني، در تزيين و تصويرگري قابل‌تأمل است. نقوش سفال‌هاي نيشابور دو گروه اصلي دارد: سفال‌هاي مصور و سفال‌هاي كتيبه‌دار. سفال‌هاي مصور كه معولا آثار متقدم نيشابور هستند، تصاويري از انسان، حيوان و .. به همراه نقوش تزييني دارند كه مفهومشان در حال حاضر نامشخص است. برخي از محققان كوشيده‌اند مفاهيم اين نقوش را كشف كنند. اما با توجه به تنوع اديان و باورهاي ديني پيش از اسلام و اوايل دوران اسلامي در خراسان ممكن است برخي از اين تصاوير با اساطير اديان مانوي، زرتشتي و زرواني مرتبط باشد: فرضيه‌اي كه در اين تحقيق ارزيابي مي‌شود. در اين مقاله يكي از اين تصاوير كه حاوي شماري مرد سوار بر كشتي است مورد بررسي قرار مي‌گيرد. به سبب ابهام زياد معناي اين نگاره براي كشف درونمايه آن از روش شمايل‌شناسي يا آيكونولوژي بهره گرفته‌ايم، زيرا در اين روش لازم است پس از بررسي فرم و تحليل ويژگي‌هاي صوري اثر، تصوير در يك بستر گسترده تاريخي ملاحظه و به منزله بخشي از يك برنامه گسترده فرهنگي وارسي شود. در نهايت مشخص مي‌شود اساطير مانوي، خاصه اسطوره ستون روشني، در شكل گيري اين نگاره نقش داشته است.